نوروفیدبک نوعی بیوفیدبک است که با اندازه‌گیری امواج مغزی و ارائه بازخورد، به فرد امکان کنترل و بهبود عملکردهای مغز را می‌دهد. در این روش، دستگاهی به سر وصل می‌شود که امواج مغزی را اندازه‌گیری می‌کند و به صورت صدا یا تصویر به فرد نشان می‌دهد که مغزش چطور کار می‌کند. اگر مغز خوب و آرام کار کند، بازخورد مثبت و تشویق می‌گیرد، و اگر نیاز به آرامش بیشتری باشد، بازخورد دیگری داده می‌شود. روش های نوروفیدبک انجام شده در مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی پاسداران برای کمک به تمرکز بیشتر، کاهش اضطراب، بهتر خوابیدن و بهبود یادگیری در کودکانی که مشکلاتی مثل بیش‌فعالی یا اضطراب دارند، استفاده می شود. نوروفیدبک برای کودکان زمان زیادی می‌برد و نیاز به تمرین و صبر دارد، اما می‌تواند به کودکان کمک کند تا مغزشان را آرام کنند و بهتر یاد بگیرند

ممکن است اسم نوروفیدبک یا نوروتراپی به گوشتان خورده باشد. نوروفیدبک در اصل نوعی بیوفیدک به حساب می آید که با استفاده از ثبت امواج EGG و دادن بازخورد عصبی فرد، نوعی خود تنظیمی را ایجاد و آن را آموزش می دهد. در آن عملکرد مغز به طور لحظه ای در صفحه نمایشی نشان داده شده و از این سیستم برای بهبود و کنترل دقیقتر و تمرین روی عملکرد مغز استفاده می شود.

 

 

کاربردهای نوروفیدبک:

این روش درمان، نوعی درمان مکمل و همچنین نوعی ابزار جدید برای اختلالات روان پزشکی به حساب می آید. پس می توان نتبجه گرفت که از آن برای اندازه گیری و ارزیابی فعالیت های عصبی مربوط به مغز استفاده خواهد شد.

به طور معمول بازخورد نوروفیدبک از طریق صدا یا تصویر در اختیار فرد قرار گرفته و از این جهت فرد منوجه تغییرات مثبت و مناسبی که در امواج  مغزی خود ایجاد کرده است یا خیر، خواهد شد.

 

 

نوروفیدبک تراپی چگونه انجام می شود؟

در انجام این روش درمانی ابتدا از حسگرهایی که الکترود نام دارند استفاده میکنند. این الکترودها روی پوست سر بیمار قرار گرفته و فعالیت الکتریکی مغز فرد را به صورت امواج مغزی نمایش داده و ثبت می کنند.

امواج ثبت شده در بیشتر اوقات به صورت یک بازی کامپیوتری و یا فیلم شبیه سازی شده در دسترس بیمار است. برای شروع  درمان ابتدا حالات بیمار را بررسی کرده و به جزئیات آن می پردازند، سپس فرد رو صندلی نشسته و به تشخیص درمانگر، الکترودهای موجود را بر روی سر بیمار قرار می دهند.

در مراحل بعد بیمار با خون سردی به صفحه مانبتور نگاه می کند. در این وضعیت هدایت، کنترل و پخش فیلم و یا بازی کتمپیوتری تنها توسط امواج مغزی شخص صورت گرفته و نباید از دشتان کمکی حاصل شود.

به همین ترتیب فرد بیمار با توجه به پیشرفت یا توقف بازی و همچنین از دست دادن یا گرفتن پاداش و امتیاز یا تغییرات به وجود آمده در صدا یا پخش فیلم، به شرایط مطلوب یا نامطوب امواج مغزی خود پی برده و سعی در اصلاح وضعیت امواج مفزی خود دارد. هدف از تنظیم امواج در درمان نوروفبدبک، تغییر قدرت دامنه موج بوده است نه پهنا و نوع موج آن.

 

بهترین سن برای نوروفیدبک تراپی:

برای استفاده از این روش درمانی، بهتر از سنین 5 یا 6 سالگی به بالا شروع شود. بهترین سن استفاده  به ویژه در مورد اختلال بیش فعالی یا ADHD سنین دبستان است. دقت مکانی این روش زمانی افزایش می یابد که نوروفیدبک FMRI تلفیق شود.

 

 

چه اختلال هایی با نوروتراپی درمان می شود؟

همانطور که در بالاتر گفته شد، نوروفیدبک نوعی روش مکمل برای درمان روان شناختی و دارویی محسوب می شوند. در نتجیه نوروتراپی در درمان اختلال هایی نظیر موارد زیر می تواند مناسب باشد:

1. ADHD
2. جلوگیری از عود در سوء مصرف مواد
3. اختلال های اصظراب مثل استرس پس از سانحه
4. کمبود توجه
5. ناتوانی های ایدگیری
6. افسردگی
7. مدیریت استرس
8. میگرن
9. اختلال در خواب

 

 

عوامل مؤثر بر موفقیت درمان با نوروفیدبک

موفقیت در درمان اختلالات با نوروفیدبک به ترکیبی از عوامل فردی، درمانی و محیطی بستگی دارد. با توجه به این عوامل، می‌توان رویکردهای مؤثرتری را در درمان اختلالات مختلف با استفاده از نوروفیدبک به کار گرفت و به نتایج بهتری دست یافت. برای مثال نوروفیدبک برای کودکان به نحوی است که به دلیل قابلیت یادگیری سریع‌تر و انعطاف‌پذیری بیشتر در کودک، نتایج بهتری نسبت به بزرگ‌سالان از درمان به دست می آید. همچنین، تفاوت‌های ژنتیکی و زیستی بین افراد نیز گاه می‌تواند بر نحوه پاسخ‌دهی به درمان تأثیر بگذارد. در ادامه به چند مورد که درمان با نوروفیدبک را موفقیت آمیز می نماید اشاره کرده ایم:

-نوع اختلالی که فرد به آن مبتلاست.
-مهارت و تجربه درمانگر در اجرای پروتکل‌های نوروفیدبک.
-تنظیمات درمانی و کیفیت و نوع تجهیزات مورد استفاده.
-مدت زمان و تعداد جلسات نوروفیدبک.
-تطابق پروتکل با نوع اختلال و هدف‌های درمانی.

 

 

مزایای نوروفیدبک در درمان اختلالات مختلف

نوروفیدبک به عنوان یک روش درمانی نوین و غیرتهاجمی، مزایای متعددی در درمان اختلالات مختلف ارائه می‌دهد. این روش با فراهم کردن بازخوردهای واقعی از فعالیت‌های مغزی، به افراد کمک می‌کند تا توانایی‌های شناختی و عاطفی خود را بهبود بخشند. با استفاده از نوروفیدبک می توان اختلال خواب در کودکان را به حداقل رساند که در ادامه منجر به بهبود و افزایش تمرکز و توجه، بهینه‌سازی عملکرد مغز و ارتقای کیفیت زندگی روزمره کودک می‌شود. در نتیجه، درمان اختلالات با نوروفیدبک به عنوان یک گزینه مؤثر در درمان اختلالات مختلف، به افراد کمک می‌کند تا زندگی بهتری را تجربه کنند.

. نوروفیدبک برای کاهش استرس و اضطراب

درمان اختلالات با نوروفیدبک می‌تواند به طور مؤثری باعث کاهش استرس و اضطراب شود زیرا با ارائه بازخورد در مورد فعالیت‌های مغزی، بیماران می‌توانند الگوهای مغزی مرتبط با استرس و اضطراب را شناسایی و تغییر دهند. به عنوان مثال، در تست نوروفیدبک، این روش به افراد آموزش می‌دهد تا با تمرین کنترل بر امواج مغزی خود، واکنش‌های عصبی خود را نسبت به موقعیت‌های استرس‌زا مدیریت کنند. در نهایت، نتایج این درمان منجر به کاهش علائم اضطراب، بهبود حالت روانی و افزایش حس آرامش در فرد می‌شود.

. چگونه نوروفیدبک در بهبود توجه و تمرکز مؤثر است؟

درمان نوروفیدبک به عنوان یک کاتالیزور برای افزایش تمرکز و توجه با هدایت مغز به سمت حالات دلخواه عمل می کند. از طریق جلسات نوروفیدبک، افراد یاد می گیرند که الگوهای امواج مغزی خود را تشخیص داده و اصلاح کنند که منجر به بهبودهای طولانی مدت در تمرکز می شود. با ارائه بازخورد در زمان واقعی، این درمان به افراد قدرت می‌دهد تا تنظیمات آگاهانه را انجام دهند و توانایی ذاتی خود را برای تمرکز مهار کنند.

. نوروفیدبک برای بهبود عملکرد مغز

نوروفیدبک به عنوان ابزاری برای بهبود عملکرد کلی مغز شناخته می‌شود. این روش با هدف بهینه‌سازی فعالیت‌های مغزی و ارتقای کارایی شناختی، به افراد کمک می‌کند تا مهارت‌های یادگیری، حافظه و پردازش اطلاعات خود را بهبود بخشند. به ویژه نوروفیدبک برای کودکان می‌تواند تأثیر بسزایی در تقویت این مهارت‌ها داشته باشد. تحقیقات نشان داده‌اند که نوروفیدبک می‌تواند به بهبود عملکردهای اجرایی، حل مسئله و تفکر انتقادی کمک کند که این موضوع به ویژه برای دانش‌آموزان و افراد در محیط‌های حرفه‌ای اهمیت دارد.

. نقش نوروفیدبک در بهبود کیفیت خواب

کیفیت خواب یکی از جنبه‌های حیاتی سلامت عمومی است و نوروفیدبک می‌تواند در بهبود آن نقش مهمی ایفا کند. افرادی که با مشکلات خواب، مانند بی‌خوابی یا اختلالات خواب مواجه‌اند، می‌توانند با استفاده از تست نوروفیدبک به شناسایی و تغییر الگوهای مغزی مرتبط با خواب کمک کنند. این روش به بیماران آموزش می‌دهد که چگونه از روش‌های تنفس و آرام‌سازی برای بهبود خواب استفاده کنند و در نتیجه، کیفیت خوابشان را بهبود بخشند. نتایج این درمان می‌تواند شامل خواب عمیق‌تر و بیشتر، کاهش بیداری‌های شبانه و احساس تازگی بیشتر در صبح باشد.

 

مراحل اصلی در فرآیند درمان با نوروفیدبک

مراحل اصلی در فرآیند درمان با نوروفیدبک به طور کلی به بیماران کمک می‌کند تا بهبودهای قابل توجهی در عملکرد مغز، وضعیت روانی و توانایی‌های شناختی خود را تجربه کنند. در بعضی موارد، ترکیب نوروفیدبک با سایر روش‌های درمانی، مانند روان‌درمانی یا دارو درمانی، می‌تواند به نتایج بهتری منجر شود. با پیروی از مراحل نوروفیدبک و همکاری نزدیک بین بیمار و درمانگر، بیماران می‌توانند به شکل مؤثری از مزایای نوروفیدبک بهره‌مند شوند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.در ادامه به مراحل اصلی در فرآیند درمان نوروفیدبک اشاره کرده ایم:

1.ارزیابی اولیه:
در این مرحله، درمانگر با بیمار ملاقات می‌کند تا یک ارزیابی جامع از وضعیت او انجام دهد. این ارزیابی شامل جمع‌آوری اطلاعات در مورد تاریخچه پزشکی، سوابق روانی و شناختی، و شکایات فعلی بیمار است. همچنین، از ابزارهای سنجش مختلفی مانند مقیاس‌های ارزیابی اضطراب، افسردگی و توجه استفاده می شود. هدف از این ارزیابی تعیین مشکلات خاص بیمار و شناسایی الگوهای مغزی مرتبط با آن‌ها است.

2.تنظیم پروتکل درمانی:
پس از ارزیابی اولیه، درمانگر پروتکل نوروفیدبک مناسب را برای بیمار تنظیم می‌کند. این پروتکل به نیازها و اهداف درمانی فردی بیمار پاسخ می‌دهد. نوع امواج مغزی که باید هدف قرار گیرند (مانند امواج آلفا، بتا، دلتا یا تتا) و تعداد جلسات درمانی تعیین می‌شود. در این مرحله، درمانگر با بیمار درباره انتظارات، روند درمان و نحوه کار با دستگاه‌های نوروفیدبک گفتگو خواهد داشت.

3.جلسات نوروفیدبک:
الکترودهایی که فعالیت مغزی را ثبت می‌کنند، بر روی پوست سر بیمار قرار داده می‌شوند. بیمار در حین انجام فعالیت‌های مختلف، مانند بازی‌های ویدیویی یا مشاهده ویدیوهای خاص، به بازخورد آنی از فعالیت‌های مغزی خود دسترسی دارد. این بازخورد به صورت صوتی یا بصری بوده و باعث می شود بیمار یاد بگیرد چگونه فعالیت‌های مغزی خود را تنظیم نماید. از سمتی دیگر درمانگر در طول جلسات نکات و تکنیک‌های خاصی را ارائه می دهد تا به بیمار در بهبود عملکرد مغزی کمک کند.

4.تمرین و تکرار:
بخش مهمی از فرآیند نوروفیدبک، تمرین و تکرار است. بیمار به تدریج یاد می‌گیرد که چگونه فعالیت مغزی خود را بهبود بخشد و تمریناتی را که در جلسات یاد گرفته است، در زندگی روزمره خود به کار ببندد. این تمرینات شامل تکنیک‌های تنفس عمیق، مدیتیشن و روش‌های کاهش استرس می باشند. تکرار این تمرینات در جلسات مختلف و حتی در منزل منجر به تسریع فرآیند یادگیری و بهبود عملکرد مغز خواهد شد.

5.پیگیری و ارزیابی مجدد:
پس از اتمام دوره درمان، نتایج به دست آمده از طریق ارزیابی‌های مجدد مورد بررسی قرار می‌گیرد. درمانگر با استفاده از همان ابزارهای سنجش اولیه، وضعیت بیمار را قبل و بعد از درمان مقایسه می‌کند و پیشرفت‌های حاصل‌شده را تحلیل می‌کند. از جمله این ارزیابی‌ها: بهبود در میزان تمرکز، کاهش علائم اضطراب یا افسردگی و بهبود کیفیت خواب می باشد.

 

 

 

نوروفیدبک برای چه کسانی موثر است؟

نوروفیدبک به عنوان یک روش درمانی نوین و غیرتهاجمی، برای گروه‌های مختلفی از افراد مؤثر است. این روش به ویژه برای کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال بیش‌فعالی و کم‌توجهی (ADHD) بسیار مفید است و می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا تمرکز و کنترل بهتری بر روی رفتارهای خود داشته باشند. همچنین، نوروفیدبک برای بزرگسالان مبتلا به اضطراب و افسردگی، افرادی که مشکلات خواب دارند، و کسانی که از آسیب‌های مغزی یا اختلالات حرکتی رنج می‌برند، کاربرد دارد. علاوه بر این، ورزشکاران و هنرمندان نیز می‌توانند از این روش برای بهبود عملکرد و تمرکز خود بهره‌برداری کنند. در نهایت، نوروفیدبک به افرادی که به دنبال افزایش کیفیت زندگی و بهبود توانایی‌های شناختی و عاطفی خود هستند، کمک می‌کند.

. شرایط و محدودیت‌های نوروفیدبک

نوروفیدبک، هرچند که یک روش درمانی نوین و غیرتهاجمی با پتانسیل‌های بالاست، اما دارای شرایط و محدودیت‌هایی نیز می‌باشد که باید مورد توجه قرار گیرد. به عنوان مثال، این روش ممکن است برای افراد بسیار جوان یا کسانی که قادر به درک مفهوم بازخورد نیستند، مناسب نباشد. همچنین، شدت اختلالات ممکن است بر اثربخشی نوروفیدبک تأثیر بگذارد؛ افرادی که دچار اختلالات شدید هستند، ممکن است به درمان‌های ترکیبی یا دارویی بیشتری نیاز داشته باشند. از طرف دیگر، نوروفیدبک نیاز به شخصی‌سازی دارد و نتایج آن برای هر فرد متفاوت است. علاوه بر این، هنوز شواهد علمی کافی برای حمایت از تمامی ادعاها درباره اثربخشی این روش وجود ندارد، لذا باید تحت نظر متخصصین مجرب مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، بیماران باید آمادگی ذهنی و جسمی لازم را برای شرکت در جلسات نوروفیدبک داشته باشند تا بهترین نتایج حاصل شود.

 

 

نکات ضروری و مهم درمورد درمان با نوروفیدبک:

نکته که بسیاری حائز اهمیت بوده، این است که که بیماران باید توجه داشته باشند که این روش درمانی در کنار درمان های دیگر موثر بوده و به تنهایی تاثیر زیادی نخواهد داشت. نوروفیدبک همانند دیگر روش درمانی نمی نواند با قاطعیت ضمانت بهبودی را به فرد بدهد اما میزان بهبود را می تواند تا حدود زیادی از قبل پیش بینی کند.

در نورفیدبک برای کسب نتایج بهتر حاصل از درمان و پایداری طولانی مدت، باید تعداد جلسات باید گونه ای باشد که درمان به صورت کامل صورت بگیرد. شرایط گوناگونی نظیر نوع و شدت بیماری، زمان اقدام به درمان، میزان همکاری فرد و خانواده و تمام نکات مربوط به درمان از جانب درمانگر بر روی نتجیه گرفتن در درمان تاثیر گذار خواهند بود.

اگر دوره درمانب نوروفیدبک ناقص شود و تمام نشود، باعث عود نشانه ها و علائم می گردد. این روش درمانی نوعی یادگیری بوده و مغز عملکردش را به بهترین شکل ممکن تنظیم می کند.

مدت استاندارد جلسات بین 30 تا 45 دقیقه بوده و امکان دارد در برخی موارد با توجه به اختلال بیمار این زمان کم و زیاد شود. همچنین باید گفت با توجه به گفته های پزشکان برای تاثیر پذیری بیشتر درمان، بهتر است 3 جلسه در هفته در آن شرکت کرد.

در نوروفیدبک بادگیری امواج مغز به 3 روش انجام می گیرد که عبارتند از یادگیری نیمه هوشیار، یادگیری هوشیار و رشد ویژگی انعطاف پذیری در مسیر های عصبی و مغزی

در یادگیری نیمه هوشیار، مغز غیر ارادی و به صورت خودکار، شناخت یشتری از خود کسب میکند و به مرور زمان با ایجاد تغییرات مناسب به منظور حفظ میزان عملکرد و بهبود آن می پردازد. فرد در این روش متوجه تغییر نخواهد شد و فقط به تماشا و شنیدن صداها گوش می سپارد.

در یادگیری هوشیار ارتباط هوشیار بین تغییرات به وجود آمده و در نشانه های هدف و احساس درونی فرد ایجاد می شود.

در روش آخر هم هرچه مغز بیشتر برای رسیدن به بهترین حالت تمرین کند، در کنترل امواج مغزی مهارت بیشتری پیدا می کند.

 

عوارض نوروفیدبک و موارد منع استفاده:

تا این لحظه هیچ آثاری مبنی بر منفی بودن و داشتن خطرهای احتمالی برای نوروفیدبک گزارش نشده است و با توجه به تحقیقاتی که انجام شده است، نتایج مثبت بوده است. در بدترین حالت، نوروفیدبک توانایی تغییر در علائم بیماری را نداشته و نمی تواند کمکی به بهبود اختلالات بیمار کند. در آخر باید گفت اگر هنگام انجام شدن نوروفیدبک فرد داروی خاصی مصرف کند، نه تنها عوارض بد و خطرناکی را به دنبال ندارد بلکه باعث تاثیر بیشتر دارو روی فرد خواهد شد.