اختلالات حسی به معنای دستاوردهای ناهنجار یا ناسالم در زمینه تجربیات حسی فردی است. این اختلالات ممکن است با مشکلات در پردازش، تفسیر، یا مدیریت تحریک‌های حسی ارتباط داشته باشند. اختلالات حسی ممکن است در اطفال و بزرگسالان رخ دهند و می‌تواند به صورت جدایی‌ناپذیر با برخی اختلالات دیگر نظیر اختلال طیف اُتیسم (ASD) همراه باشد. اختلالات حسی می‌توانند در موارد مختلفی ظاهر شوند. برخی افراد ممکن است از حساسیت بیش از حد به نور، صدا، بو، یا لامسه رنج ببرند و در معرض استرس ناشی از تحریک‌های حسی باشند. در مقابل، بعضی افراد به محرک‌ها واکنش‌های ضعیفتری نشان می‌دهند. این اختلالات معمولاً باعث محدودیت‌هایی در عملکرد روزمره، ارتباطات اجتماعی و تحصیلی و کیفیت زندگی فرد می‌شود. این اختلالات می‌توانند تاثیرات منفی بر زندگی روزمره فرد داشته باشند، از جمله مشکلات در تعامل اجتماعی، عملکرد تحصیلی و شغلی، و کیفیت زندگی. بهبود این اختلالات معمولاً از طریق کاردرمانی حسی و مشاوره حسی انجام می‌شود تا افراد بتوانند با مشکلات حسی خود بهتر مقابله کنند و به کیفیت زندگی بهتری دست یابند. این اختلالات می‌توانند تاثیرات منفی بر زندگی روزمره فرد داشته باشند. فرد ممکن است در تعملات اجتماعی، عملکرد تحصیلی، وضعیت شغلی و کیفیت زندگی‌اش با مشکل مواجه شود. همچنین اختلالات حسی ممکن است منجر به اضطراب و استرس شود.
درمان اختلالات حسی نیازمند یک رویکرد کاردرمانی مناسب است. رویکردهای کاردرمانی حسی به بهبود و تقویت سیستم حسی فرد می‌پردازند. این روش در سال‌های ۱۹۷۰ توسط Jean Ayres، یک متخصص ارتباطی و ارگونومیک، توسعه یافته است. هدف اصلی این روش، بهبود توانایی پردازش حسی و تنظیم حسی فرد مبتلا به اختلالات حسی است.

 

 

انواع رویکردهای کاردرمانی حسی

توانبخشی حرکتی:
کاردرمانگر با این روش به توانبخشی حرکتی و تقویت سیستم حسی فرد می‌پردازد. این روش به فرد کمک می‌کند تا از طریق فعالیت‌های حرکتی منظم، عملکرد حسی خود را تنظیم کند. تمریناتی که توسط کاردرمانگر به فرد ارائه میشود، برای بهبود توازن و کنترل حرکتی فرد نیز مفید است.
توانبخشی حسی:
در این روش افراد می‌آموزند که چگونه احساسات خود را بهتر بشناسند و چگونه درک درستی از آنها داشته باشند. کاردرمانگری حسی کمک میکند که افراد دچار اختلالات حسی بتوانند حس‌های مختلف را تشخیص دهند و به طور درست با آن برخورد کنند.
تراپی وارتدن:
یکی از روش‌های مهم در کاردرمانگری حسی است که به بهبود و تقویت سیستم حسی افراد کمک می‌کند. این روش از تکنیک‌های خاصی استفاده می‌کند تا افراد به تدریج به تحریکات حسی عادی‌تری واکنش نشان دهند. کاردرمانگر با تمرینات تکراری که به فرد میدهد باعث میشود که فرد سیستم حسی خودش را تطابق بخشد. با انجام تمرینات وارتدن، فرد مجبور به ترکیب و سازماندهی الگوهای مختلف می‌شود. این فعالیت‌ها می‌توانند حواس و تمرکز، توانایی‌های شناختی مانند تفکر انتقادی، حل مسئله و خلاقیت را تقویت و تسهیل کنند. تراپی وارتدن به افراد کمک می‌کند تا بتوانند با محیط پیرامون تطابق بهتری داشته باشند. این بهبود تطابق می‌تواند در کارهای روزمره و تعاملات اجتماعی آن‌ها تأثیرگذار باشد و زندگی روزمره را برای آن‌ها آسان‌تر کند.

 

روش‌های کاردرمانی حسی

تحریک حسی عمیق (Deep Pressure Touch)
تحریک حسی عمیق شامل فعالیت‌ها و تمریناتی است که به فرد امکان می‌دهد تا از طریق تحریک حسی، به ناحیه‌های عمیق تری از بدن دسترسی پیدا کند. این تحریکات حسی ممکن است شامل فشار، وزن، و نفوذ عمیق باشند. در این روش، فشار یا وزن مناسبی به بدن فرد اعمال می‌شود. قراردادن وزنه و سنگ‌های داغ بر روی بدن، کاور یا بالشتک‌های سنگین و ماساژ فشاری بدن از جمله کارهایی است که در این روش انجام میشود. این تحریکات می‌توانند احساسات و آرامش فرد را بهبود بخشند.

تحریک حسی خاص (Specific Sensory Stimulation)
تحریک حسی خاص به یک نوع از تمرینات و تحریکات حسی اشاره دارد که در کاردرمانی حسی به عنوان یک ابزار موثر برای تنظیم سیستم حسی افراد استفاده می‌شود. هدف از تحریک حسی خاص بهبود تنظیم سیستم حسی فرد به نحوی است که واکنش به تحریک‌های حسی معمولی و روزمره بهبود یابد. این نوع از تحریک حسی می‌تواند به فرد در مقابله با مشکلاتی مانند اضطراب، افزایش تنش، کاهش توجه، و مشکلات خواب کمک کند. تحریک حسی خاص به طور معمول به صورت شخصی‌سازی شده برای هر فرد ارائه می‌شود و با مشورت کاردرمانگر حسی تنظیم می‌شود. برای تاثیرگذاری این روش از صداها، نورها، عطرها، لرزش‌ها و تکانه‌ها استفاده میشود.

بازی درمانی حسی (Sensory Play Therapy)
این روش به فرد این امکان را می‌دهد که از طریق بازی و تجربه تحریکات حسی مختلف، توانایی در واکنش به تحریکات حسی را بهتر کند. بازی درمانی حسی ممکن است شامل تجربه حسی از طریق لمس، بو، ذوق، شنوایی و دیدار باشد. بازی درمانی حسی به کودکان با نیازهای ویژه، از جمله کودکان اوتیسم و کودکان دارای اختلالات حسی، کمک کرده و به ارتباط آنها در تطابق با محیط اطرافشان کمک می‌کند.
این روش شامل استفاده از بازی‌ها و فعالیت‌های پر جنب‌وجوش برای تحریک حسی است. مثال‌هایی از این روش شامل بازی با مواد لطیف، شناخت محسوس با استفاده از شکل‌ها و بافت‌ها، بازی با آب، شن و ماسه و بازی‌های ساخت و ساز می‌باشند. این بازی‌ها می‌توانند توانایی تنظیم حسی و تحریک حسی را بهبود بخشند.

کاردرمانگر میتواند کاردرمانی حسی را در خانه و در قالب کاردرمانی در منزل به مراجعان آموزش دهد.

 

 

با توجه به اهمیت اختلالات حسی و تأثیرات آنها بر زندگی روزمره افراد، استفاده از رویکردهای کاردرمانی حسی بسیار مؤثر است. انتخاب مناسب از انواع روش‌های کاردرمانی حسی به هر فرد بستگی دارد و با مشورت متخصصین حوزه بهبود سیستم حسی، می‌توان به بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کرد.

 

کاربردهای کاردرمانی حسی در اختلالات حسی

کاردرمانی حسی به عنوان یک رویکرد درمانی موثر در اختلالات حسی شناخته شده است که در مرکز کاردرمانی حسی پاسداران توسط تیم حرفه‌ای دکتر حسینی سیانکی به مراجعان ارائه میشود. این رویکرد درمانی با استفاده از تمرینات و تحریک‌های حسی، بهبودی در عملکرد حسی و رفتاری فرد را ایجاد می‌کند. در زیر به برخی از کاربردهای کاردرمانی حسی در اختلالات حسی اشاره می‌کنیم:

اختلال حسی یکپارچه (Sensory Processing Disorder - SPD):
کاردرمانی حسی می‌تواند به فرد با SPD کمک کند تا سیستم حسی خود را بهبود داده و بازدهی حسی بهتری را تجربه کند. تمرینات حسی مانند استفاده از بالش‌ها و وزنه‌ها، تحریک‌های صوتی و بصری، و تمرینات تعادلی می‌تواند تأثیر مثبتی بر توانایی‌های حسی و تنظیم حسی فرد داشته باشد.

اختلال حسی تحلیل‌ناپذیر:
کاردرمانی حسی می‌تواند به افراد با اختلال حسی تحلیل‌ناپذیر که ناتوانی در تشخیص و تفسیر درست حس‌ها را تجربه می‌کنند، کمک کند. با استفاده از تمرینات حسی، این روش درمانی می‌تواند به فرد کمک کند تا حس‌ها را به طور صحیح درک کند و بهبودی در تشخیص و تفسیر حس‌ها را تجربه کند.

اختلال حسی حرکتی:
کاردرمانی حسی می‌تواند به افرادی که مشکلاتی در تنظیم و هماهنگی حرکات خود دارند، کمک کند. تمرینات حسی مانند تحریک‌های حرکتی، تمرینات تعادلی و کاربرد وزنه‌ها و فشار می‌تواند به فرد کمک کند تا تنظیم و کنترل حرکات خود را بهبود بخشد و عملکرد حرکتی بهتری داشته باشد.

اختلال حسی در بیماری‌های عصبی:
کاردرمانی حسی می‌تواند در مواردی مانند بیماری پارکینسون، صرع و صدمات مغزی که با اختلالات حسی همراه است، موثر باشد. با استفاده از تمرینات حسی، می‌توان تأثیرات مثبتی بر کنترل حرکتی، تعادل و روانشناخت فرد در این بیماری‌ها ایجاد کرد.

 

کاربردهای کاردرمانی حسی در کنترل اضطراب و استرس

با مراجعه به بهترین مرکز کاردمانی تهران و مشورت با متخصصان کاردرمانی حسی میتوانید به کاهش استرس خود در مسیر زندگیتان کمک کنید. در زیر به برخی از کاربردها و نحوه کار کاردرمانی حسی در کنترل اضطراب افراد میپردازیم:
تحریک حسی آرامش‌بخش:
تحریک‌های حسی آرامش‌بخش مانند ماساژ، استفاده از بالش‌ها و وزنه‌ها، صداهای آرامش‌بخش و رنگ‌های آرامش‌بخش می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند. این تحریک‌ها می‌توانند سیستم عصبی را به حالت آرامش و تعادل برگردانده و احساس راحتی و آرامش را تقویت کنند.
تمرینات تنفسی و آگاهی:
تمرینات تنفسی عمیق و تمرینات آگاهی می‌توانند در کاهش استرس و اضطراب مؤثر باشند. این تمرینات از جمله تمرینات تنفس عمیق، تمرینات تمرکز بر نفس و تمرینات آگاهی از حالت بدن و ذهن می‌توانند به فرد کمک کنند تا به عمق و آرامش درونی دست پیدا کند و با موقعیت‌های استرس‌زا بهتر مقابله کند.

نتیجیه گیری:
کاردرمانی حسی به عنوان یک رویکرد درمانی مبتنی بر ارتباط بین حسی و رفتار، ابزاری مؤثر در بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به اختلالات حسی و مشکلات روانی مختلف است. با استفاده از مداخله‌های حسی، این روش درمانی به بهبود تعادل سیستم عصبی افراد کمک کرده و مشکلات رفتاری و روانی را کاهش می‌دهد. کاردرمانی حسی نه تنها در حوزه درمانی، بلکه در حوزه‌های آموزشی و تربیتی نیز کاربردهای متنوعی دارد.