آپراکسی چیست
هرکسی برای صحبت کردن نیاز به پیامهایی از مغز به سمت اندامهای گویای که شامل حنجره، لب و زبان و… دارد و هر پیام محتوای خاصی دارد تا هر عضله چه حرکتی کند تا صدای مختلفی تولید شود. کودکان دارای آپراکسی در انتقال این پیامها مشکل دارند ولی فلجی یا ضعف در عضلات ندارند ولی اندامهای گویایی را نمیتواند درست حرکت دهند تا حروف و کلمات را ادا کنند.
علایم آپراکسی
علایم اختلال آپراکسی میتوانند بسته به نوع اختلال و شدت آن متفاوت باشند، اما برخی از علایم معمول آن شامل موارد زیر میشود:
مشکلات در تلفظ:
مشکلات در صحیح تلفظ کلمات و صداها، از جمله ناتوانی در تولید برخی از صداها یا تلفظ کلمات به درستی.
مشکلات در گفتار:
ممکن است افراد مبتلا به اختلال آپراکسی دارای مشکلاتی در ترتیب و ساختار جملات باشند، از جمله استفاده از جملات ناقص یا غیرمنطقی.
مشکلات در فهم:
دشواریهایی در فهم معانی کلمات یا جملات، از جمله مشکلات در تفسیر مفاهیم و معانی.
مشکلات در فلوئنسی:
ممکن است شامل تکرار کلمات، مکثهای طولانی، یا فلوئنسی نامناسب در گفتار باشد.
مشکلات ارتباطی:
دشواریهایی در برقراری و نگهداری ارتباطات موثر با دیگران، از جمله مشکلات در تعامل اجتماعی و ارتباطی.
مشکلات در تولید و استفاده از زبان:
دشواریهایی در تولید و استفاده از زبان در موقعیتهای مختلف، از جمله در موقعیتهای اجتماعی، تحصیلی و حرفهای.
این فهرست تنها یک نمونه از علایم ممکن اختلال آپراکسی است و هر فرد ممکن است علایم متفاوتی را تجربه کند. اگر شما یا کسی که شما مراقبت میکنید علائمی از اختلال آپراکسی دارید، مهم است که با یک متخصص در حوزه گفتاردرمانی مشورت کنید.
علل آپراکسی و عوامل تاثیرگذار
آپراکسی یک اختلال حرکتی پیچیده است که به مشکلات در برنامهریزی و اجرای حرکات ارادی اشاره دارد. این اختلال میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله آسیبهای مغزی، اختلالات نورولوژیک، و عوامل محیطی. آسیب به نواحی خاص مغز که وظیفه کنترل حرکات را بر عهده دارند، بهویژه در نواحی پیشانی و پاریتال، منجر به بروز این اختلال میشود. علاوه بر آسیبهای مغزی، عواملی مانند ژنتیک، بیماریهای متابولیک، و اختلالات توسعهای نیز میتوانند در بروز آپراکسی نقش داشته باشند. همچنین، شرایطی مانند ضربههای شدید به سر، سکته مغزی، و عفونتهای مغزی نیز میتوانند بهعنوان عوامل تأثیرگذار شناخته شوند. در مجموع، شناسایی علل و عوامل تأثیرگذار میتواند به پزشکان کمک کند تا بهترین روشهای درمانی را برای بیماران انتخاب کنند و به بهبود عملکرد حرکتی آنها کمک کنند.
. دلایل بروز آپراکسی در کودکان و بزرگسالان
آپراکسی در کودکان معمولاً بهعنوان بخشی از اختلالات توسعهای شناخته میشود، مانند اختلالات زبانی یا حرکتی که بهدنبال تأخیر در رشد حرکتی یا زبانی ایجاد میشوند. این اختلالات ممکن است بهدلیل نواقص ژنتیکی یا مشکلات در فرایندهای نورولوژیک بروز کنند. در بزرگسالان، آپراکسی معمولاً ناشی از آسیبهای مغزی است که میتواند بهدنبال سکته مغزی، تروما یا بیماریهای نورودژنتیک مانند بیماری آلزایمر ایجاد شود. در این افراد، آسیب به نواحی خاص مغز که وظیفه کنترل حرکات ارادی را بر عهده دارند، میتواند منجر به بروز مشکلاتی در اجرای حرکات روزمره، صحبت کردن و فعالیتهای اجتماعی شود.
. ارتباط بین آسیبهای مغزی و آپراکسی
آسیبهای مغزی بهویژه در نواحی پیشانی و پاریتال مغز ارتباط نزدیکی با بروز آپراکسی دارند. ناحیه پیشانی مسئول برنامهریزی حرکتی و کنترل حرکات ارادی است و آسیب به این ناحیه میتواند توانایی فرد در برنامهریزی و انجام حرکات پیچیده را مختل کند. همچنین ناحیه پاریتال نقش مهمی در ادغام اطلاعات حسی و حرکتی ایفا میکند، بنابراین آسیب به این ناحیه نیز میتواند منجر به بروز آپراکسی شود. این ارتباط بین آسیبهای مغزی و آپراکسی به پزشکان کمک میکند تا در تشخیص و درمان بیماران رویکردهای موثرتری اتخاذ کنند. بهعلاوه، درک دقیق این ارتباط میتواند به توسعه روشهای درمانی نوآورانهتری منجر شود که به بیماران کمک میکند تا بر چالشهای حرکتی خود غلبه کنند و کیفیت زندگی بهتری را تجربه کنند.
علت آپراکسی گفتار چیست؟
علت دقیق آپراکسی گفتار (AOS) به طور کامل شناخته نشده است، اما اعتقاد بر این است که مربوط به آسیب یا آسیب به بخش هایی از مغز است که تولید گفتار را کنترل می کند. برخی از دلایل احتمالی AOS عبارتند از:
سکته مغزی:
سکته مغزی که بر نیمکره چپ مغز که مسئول تولید زبان و گفتار است تأثیر می گذارد، می تواند باعث ایجاد AOS شود.
آسیب مغزی تروماتیک:
آسیب مغزی تروماتیک، مانند ضربه مغزی یا سایر آسیبهای سر، همچنین میتواند باعث آسیب به نواحی مغز درگیر در تولید گفتار شود.
تومورهای مغزی:
تومور مغزی در مناطقی از مغز که مسئول تولید گفتار هستند نیز می تواند باعث ایجاد AOS شود.
بیماری های نورودژنراتیو:
برخی از بیماری های نورودژنراتیو مانند بیماری پارکینسون، بیماری آلزایمر و فلج فوق هسته ای پیشرونده می توانند باعث ایجاد AOS شوند.
عوامل ژنتیکی:
در برخی موارد، AOS ممکن است ناشی از عوامل ژنتیکی یا اختلالات ارثی باشد.
مهم است که توجه داشته باشید که آپراکسی گفتار می تواند به خودی خود رخ دهد یا ممکن است در کنار سایر اختلالات گفتاری یا زبانی وجود داشته باشد. ارزیابی و تشخیص مناسب توسط آسیب شناس گفتار زبان یا سایر متخصصان مراقبت های بهداشتی برای تعیین علت زمینه ای AOS ضروری است.
روشهای تشخیص آپراکسی توسط متخصصین
تشخیص اپراکسی که یک اختلال حرکتی در برنامهریزی و اجرای حرکات ارادی است، نیازمند یک رویکرد چندجانبه است. وقتی پلاکهای آمیلوئیدی و کلافهای نوروفیبریلاری در مغز تشکیل میشوند، ممکن است به نواحی مسئول هماهنگی و کنترل حرکات آسیب بزنند. پلاک مغزی و آپراکسی در برخی موارد با یکدیگر مرتبط می باشند، که در نتیجه باعث می شود فرد در برنامهریزی و اجرای حرکات هدفمند ناتوان شود، حتی زمانی که فرد توانایی فیزیکی لازم برای انجام آنها را دارد.
متخصصین از جمله نورولوژیستها، کاردرمانگران و گفتاردرمانگران، برای تشخیص این اختلال از روشهای مختلفی استفاده میکنند. فرآیند تشخیص اختلال آپراکسی شامل ارزیابی جامع تاریخچه پزشکی، مشاهده رفتار حرکتی و انجام تستهای بالینی خاص است. این ارزیابیها به شناسایی نوع و شدت اپراکسی کمک میکنند و بر اساس آن، برنامه درمانی مناسبی تدوین میشود.
. تستهای بالینی و فیزیوتراپی برای تشخیص آپراکسی
تستهای بالینی به متخصصین این امکان را میدهند که قدرت و دامنه حرکت بیماران ارزیابی کنند تا ضعف حرکتی و ناهنجاریهای اسکلتی عضلانی به عنوان علت علائم حذف شود. این تستها شامل انجام حرکات خاصی است که به بررسی تواناییهای حرکتی و هماهنگی بیمار کمک میکند. فیزیوتراپیستها نیز با استفاده از ارزیابیهای حرکتی میتوانند نشانههای آپراکسی حرکتی را شناسایی کنند و در تدوین برنامههای درمانی مناسب کمک کنند. درمان راه رفتن آپراکسی به شدت و علت اصلی آن بستگی دارد. گفتاردرمانگران و فیزیوتراپیستها برای بهبود توانایی راه رفتن و بهبود هماهنگی حرکتی از تمرینات و تکنیکهای تخصصی استفاده کنند.
. ابزارهای تخصصی در گفتاردرمانی برای شناسایی آپراکسی
در درمان آپراکسی برای شناسایی علائم گفتاری از ابزارهای تخصصی و آزمونهای مختلفی استفاده میشود که به گفتاردرمانگران کمک میکنند تا مشکلات برنامهریزی حرکات گفتاری را تشخیص دهند. از جمله مهمترین ابزارها میتوان به آزمون دیادوکینزی برای سنجش حرکات متناوب سریع دهان و زبان، آزمونهای ارزیابی گفتاری و حرکتی جهت بررسی هماهنگی حرکات دهان، و همچنین برای آپراکسی گفتاری از آزمونهای پردازش واجی به کار می برند که مشکلات در تولید و پردازش صداهای گفتاری را ارزیابی کنند. ابزارها به همراه مشاهدههای دقیق و آزمونهای منظم، به تشخیص دقیق آپراکسی و تدوین برنامه درمانی مناسب کمک میکنند.
. نقش اسکنهای مغزی در تشخیص دقیق آپراکسی
اسکنهای مغزی نقش مهمی در تشخیص دقیق آپراکسی ایفا میکنند، زیرا این روشها امکان بررسی دقیق ساختار و عملکرد مغز را فراهم میکنند. آپراکسی معمولاً به علت آسیب به بخشهایی از مغز که مسئول برنامهریزی و هماهنگی حرکات هستند، بهویژه نواحی پرهموتور و قشر حرکتی، ایجاد میشود. اسکنهای مانند MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) و fMRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی کارکردی) نواحی آسیبدیده یا غیرفعال مغزی را شناسایی می کنند.استفاده از این اسکنها میتواند همراه با سایر ابزارهای گفتاردرمانی به درک بهتری از نوع و شدت آپراکسی و بهبود نتایج درمانی کمک کند.
نقش تیمهای چندتخصصی در درمان آپراکسی
درمان آپراکسی بهخاطر پیچیدگیهای این اختلال نیاز به یک رویکرد چند تخصصی و توانبخشی عصبی دارد. تیمهای چند تخصصی متشکل از متخصصین فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی میتوانند بهطور مؤثر به بیماران مبتلا به آپراکسی کمک کنند. هر یک از این تخصصها با دیدگاه و روشهای خاص خود به ارزیابی و درمان بیماران میپردازند، که این رویکرد جامع باعث بهبود نتایج درمانی و کیفیت زندگی بیماران میشود. این تیمها با همکاری نزدیک و به اشتراکگذاری اطلاعات، به شناسایی دقیق نیازهای بیماران و طراحی برنامههای درمانی شخصیسازیشده میپردازند که به بهبود مهارتهای حرکتی، گفتاری و اجتماعی آنها کمک میکند.
. همکاری متخصصین فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی در بهبود آپراکسی
همکاری بین متخصصین فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتار درمانی در درمان آپراکسی بسیار حائز اهمیت است. فیزیوتراپیستها با استفاده از تاثیر هوش مصنوعی بر فیزیوتراپی توانسته اند با دانش بیشتر و علمی دقیق تر بر بهبود حرکات جسمی و توانبخشی عضلانی در بیماران تمرکز کنند تا این افراد تواناییهای حرکتی خود را تقویت کنند. کاردرمانگران، با تمرکز بر بهبود مهارتهای روزمره و افزایش استقلال فردی، به بیماران کمک میکنند تا مهارتهای حرکتی پیچیدهتری را یاد بگیرند و در فعالیتهای روزمره بهتر عمل کنند. همچنین، تشخیص و مداخلات گفتاری برای آپراکسی توسط گفتاردرمانگران با استفاده از تکنیکهای خاص، به بیماران در برنامهریزی و اجرای حرکات گفتاری کمک میکنند. این همکاری بهصورت یکپارچه و هماهنگ به بیمارانی که با چالشهای حرکتی و گفتاری ناشی از آپراکسی مواجه هستند، امکان میدهد تا بهبودهای قابل توجهی را در تواناییهای خود تجربه کنند و کیفیت زندگی بهتری داشته باشند.
انواع آپراکسی
اختلالات گفتاری و آپراکسی میتوانند به انواع مختلفی تقسیم شوند، این شامل:
اختلال گفتاری:
شامل مشکلات در تولید صداها و کلمات، تلفظ نادرست کلمات، نقص در ساختار جملات و مشکلات در استفاده از زبان است.
اختلال فلوئنسی:
این اختلال شامل مشکلات در روانیت گفتار است، از جمله تکرار کلمات، واژگان ناپایدار، و یا مکثهای طولانی در زمان گفتار.
اختلالات ارتباطی:
مشکلات در برقراری و نگهداری ارتباطات موثر با دیگران، شامل اختلالات اجتماعی و ارتباطی میشود.
اختلالات زبانی:
شامل مشکلات در فهم و استفاده از زبان، شامل اختلالات در تفسیر معانی، فهم جملات پیچیده و یا مشکلات در گفتن کلمات و جملات به شکل منطقی.
اختلالات صوتی:
مشکلات در تولید صداها و تلفظ کلمات، از جمله استفاده از صداهای اشتباه یا عدم توانایی در تولید برخی از صداها.
این فهرست فقط یک نمونه از انواع اختلالات آپراکسی است و هر یک از این اختلالات میتوانند در گسترههای مختلفی از سطوح شدت و تأثیرات زندگی روزمره افراد متأثر رخ دهند.
کاردرمانی آپراکسی
کاردرمانی به فرد کمک می کند تا حداکثر استقلال ممکن را در زندگی خود حفظ بنماید. آپراکسی با اثر گذاشتن بر توانایی های فرد در اجرای حرکات و ژست ها، بر عملکرد فرد تاثیر مخرب می گذارد. در این بیماری راه رفتن و تعاملات اجتماعی فرد دچار اختلال می شود.
کاردرمانی به فرد کمک می کند تا دوباره حرکات را یاد بگیرد و یا اینکه مهارت های جدیدی را جایگرین کند که در بهبود فرد در فعالیت های روزمره زندگی (مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن، نظافت شخصی، حمام و دستشویی رفتن)، عملکرد شغلی و تحصیلی تاثیر بسزایی دارد.
در صورتی که بیمار مبتلا به آپراکسی، یک کودک باشد؛ خانواده نقش بسیار مهمی در توانبخشی کودک دارند تا استراتژی ها را با فعالیت های روزمره زندگی کودک ادغام کنند. آپراکسی به بسیاری از جنبه های رشدی از جمله: مهارت های حرکتی، مهارت های گفتاری و زبانی، مهارت های اجتماعی، عملکرد تحصیلی، تاثیر می گذارد که کاردرمانی در اختلال تعادل این موارد را در نظر قرار میدهد.
تعدادی از راهکارهای کاردرمانی:
تقسیم کردن وظایف به جزء های کوچکتر، بیان آموزش ها و مهارت های جدید به صورت ساده و قابل فهم، ادغام فعالیت های تقلیدی، از مداخلات کاردرمانی در اختلال تعادل، ادغام فعالیت های های چند حسی (مثلا وقتی به کودک مفاهیم بالا و پایین را آموزش می دهیم همزمان با انجام دادن فیزیکی حرکات و بالا و پایین قرار گرفتن کودک، یادگیری موثرتر واقع می شود). کاردرمانی در آپراکسی با انجام انواع مختلف راه کارهای یک دست حسی، نقش بسزایی در بهبود این افراد میگذراند.
استفاده از ریتم می تواند به یادگیری مهارت های زبانی و حرکات جدید کمک کند مانند آهنگ ها، ریتم های آشنا، ساختن ریتم خاص یا ریتمی که به یادگیری مهارت جدید کمک کند.
تشویق به انجام بازی های جدید: کودک را تشویق کنید که با یک اسباب بازی بازی های مختلف زیادی را انجام بدهد.
کمک کردن در انجام فعالیت های تکراری: در چیدن میز شام، آماده شدن مستقل برای شروع روز جدید و…
گفتار درمانی آپراکسی
گفتاردرمانی آپراکسی یک روش تخصصی درمانی است که به منظور بهبود تولید صحیح صداها و کلمات، بهبود تنفس و تقویت عضلات صورت و دهان، بهبود ساختار جملات و ارتقاء فلوئنسی گفتار انجام میشود. این درمان به صورت شخصیسازی شده برای هر فرد براساس نیازها و مشکلات خاص او طراحی میشود.
برنامههای گفتاردرمانی آپراکسی ممکن است شامل تمرینات مختلفی باشد، از جمله:
تمرینات تلفظ و صدا: تمریناتی که به تقویت عضلات صورت و دهان کمک کرده و بهبود تلفظ صحیح صداها و کلمات را ایجاد میکنند.
تمرینات زبانی: تمریناتی برای بهبود فهم و استفاده از زبان، از جمله تمرینات تفسیر معانی، ساختار جملات و استفاده از واژگان مناسب.
تمرینات فلوئنسی: تمرینات برای افزایش روانیت و جریان گفتار، از جمله تکرار کلمات و جملات، و مکثهای کوتاه.
استفاده از فناوری: از نرمافزارها و برنامههای کامپیوتری و موبایل برای تمرینات گفتاردرمانی و مانیتورینگ پیشرفت استفاده میشود.
گفتاردرمانی آپراکسی نیازمند همکاری مستمر و تمرینات مداوم است، بنابراین اهمیت حمایت و همکاری خانواده و محیط اجتماعی بسیار بالاست.
روش های پیشگیری از آپراکسی در کودکان
پیشگیری از آپراکسی در کودک نیازمند یک رویکرد چندجانبه است که شامل مراقبتهای بهداشتی، پیشگیری از آسیبهای مغزی، و حمایت از توسعه حرکتی و شناختی کودک میشود که این اقدامات بهطور مؤثر به کاهش خطر ابتلا به آپراکسی در کودکان و بهبود سلامت و ارتقاء کیفیت زندگی آنان می شود.
در اینجا مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی سعادت آباد متشکل از تیمی مجرب، با به کار گیری از تکنیک ها و روش های نوین و همچنین با استفاده از آگاهیسازی درباره چگونگی پیدایش آپراکسی به والدین، به پیشگیری این نوع اختلال می پردازد.متخصصان این مرکز که به عنوان بهترین گفتار درمانگر تهران شناخته شدهاند، با ارزیابی های دقیق و استفاده از ابزار های کار آمد و مفید، نقشی مهمی در بهبود وضعیت سلامت مادر و کودک دارد. مراقبتهای دوران بارداری از اهمیت بالایی برخوردار است که مادران در دوران بارداری باید بهطور منظم تحت مراقبتهای پزشکی باشند. این شامل پیگیری منظم وضعیت سلامتی مادر، مدیریت مشکلاتی مانند دیابت بارداری و فشار خون بالا، و انجام آزمایشات تشخیصی بهموقع است که سبب بهبود سلامت مادر و کاهش خطر اختلالات عصبی در نوزاد می شود.
پس از تولد، مراقبتهای مناسب از نوزاد، شامل تشخیص و درمان بهموقع مشکلات پزشکی مانند زردی نوزادی، عفونتهای مادرزادی، و آسیبهای زایمان، اهمیت دارد و این اقدامات به جلوگیری از مشکلات آسیبهای مغزی در آینده کمک فراوانی به همراه خواهد داشت. همچنین ارائه آموزشهای جامع به والدین در مورد شناخت علائم اولیه مشکلات حرکتی و گفتاری در کودک به پیشگیری از پیشرفت آپراکسی کمک خواهد نمود. و در نهایت اطلاع رسانی والدین و کودکان در مورد خطرات و اهمیت رعایت اصول ایمنی در فعالیتهای پرخطر، برای جلوگیری از آسیبهای مغزی، و مشارکت در برنامههای آموزشی و پیشگیرانه، که به والدین و مراقبان اطلاعات لازم را در مورد توسعه حرکتی و شناختی کودک ارائه میدهد، میتواند به شناسایی مشکلات زودهنگام و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه کمک کند.
تفاوت آپراکسی با سایر اختلالات عصبی
آپراکسی یک اختلال حرکتی است که به مشکلات در برنامهریزی و اجرای حرکات ارادی مربوط میشود، در حالی که سایر اختلالات عصبی ممکن است به جنبههای مختلفی از عملکرد مغز و سیستم عصبی مربوط باشند. بهعنوان مثال، دیسآرتری اختلالی است که بر تولید گفتار تأثیر میگذارد و معمولاً ناشی از ضعف عضلات گفتاری است، در حالی که آفازی اختلالی در زبان و ارتباطات است که به دلیل آسیب به نواحی خاص مغز ایجاد میشود. این تفاوتهای کلیدی بین آپراکسی و سایر اختلالات عصبی درک بهتری از نیازهای بیماران و روشهای درمانی مناسب برای آنها را فراهم میکند.
. بررسی تفاوتهای آپراکسی با دیسآرتری و آفازی
آپراکسی، دیسآرتری و آفازی هر کدام به نوعی از اختلالات گفتاری و حرکتی مربوط هستند، اما علل و ویژگیهای خاصی دارند. در آپراکسی، فرد در برنامهریزی و اجرای حرکات ارادی دچار مشکل میشود، که میتواند بر روی گفتار، حرکات دست و سایر فعالیتهای حرکتی تأثیر بگذارد. در مقابل، دیسآرتری ناشی از ضعف یا ناتوانی در کنترل عضلات گفتاری است که منجر به گفتار نامفهوم میشود. آفازی نیز به اختلالات زبانی اشاره دارد که بر توانایی درک و تولید زبان تأثیر میگذارد. بنابراین، در حالی که آپراکسی و دیسآرتری ممکن است به حرکات ارادی مربوط باشند، آفازی به جنبههای زبانی و ارتباطی مرتبط است.
. چالشهای تشخیص آپراکسی در مقابل سایر اختلالات گفتاری و حرکتی
تشخیص آپراکسی میتواند چالشبرانگیز باشد، زیرا علائم آن ممکن است مشابه سایر اختلالات گفتاری و حرکتی باشد. برای مثال، بیماران مبتلا به دیسآرتری نیز ممکن است در تولید حرکات گفتاری با مشکلاتی مواجه شوند، اما دلیل این مشکلات ناشی از ضعف عضلات است نه نقص در برنامهریزی حرکتی. همچنین، در آفازی، مشکلات در ارتباطات ممکن است بهدلیل آسیب به نواحی زبانی مغز باشد. این تشابهات میتوانند منجر به تشخیص نادرست شوند، بهویژه در مراحل اولیه. بنابراین، ارزیابی دقیق و استفاده از ابزارهای تشخیصی مناسب برای تمایز بین این اختلالات اهمیت زیادی دارد و میتواند به انتخاب درمانهای مناسب و مؤثر کمک کند.
نکته پایانی
در آپراکسی مغز آسیب می بیند و فرد توانایی برنامه ریزی و هماهنگی برای حرکت عضله را ندارند و افراد مبتلا نمی توانند حرکات ارادی و خاص را انجام دهند حتی با وجود این که ماهیچه ها یا عضلاتشان سالم باشد. این افراد قادر به انجام حرکات داوطلبانه و ارادی خاص مانند حرکات مربوط به عضلات صورت نیستند، مثلا نمی توانند فوت کنند یا زبان را بالا، پایین، چپ ، راست ، عقب یا جلو به صورت ارادی ببرند.
کاردرمانی و گفتار درمانی آپراکسی بر فاکتور هایی که اثر مخرب روی فعالیت های روزمره زندگی فرد دارد، تمرکز می کنند.