اختلال دوقطبی: همه چیز درباره علائم، علل و درمان

اختلال دوقطبی یک بیماری روانی پیچیده است که با نوسانات شدید خلق‌وخوی، از افسردگی تا شیدایی، شناخته می‌شود. علل آن می‌تواند شامل عوامل ژنتیکی، شیمی مغز و محیطی باشد. در ادامه به علائم، علل و درمان این بیماری پرداخته‌ایم.

اختلال دوقطبی چیست؟

اختلال دوقطبی یک بیماری روانی شایع است که با نوسانات شدید خلق‌وخو، از افسردگی عمیق تا شیدایی پرانرژی، همراه است. این اختلال ممکن است به دلایل ژنتیکی، تغییرات شیمیایی در مغز یا عوامل محیطی بروز کند. علائم شامل تغییرات ناگهانی انرژی، خواب و رفتار است. با کاردرمانی ذهنی شهرک غرب می‌توان این اختلال را درمان کرد.

 

 

انواع اختلال دوقطبی

این اختلال به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود: دوقطبی نوع ۱ که شامل دوره‌های شیدایی شدید و گاهی افسردگی است، دوقطبی نوع ۲ که با دوره‌های افسردگی و هیپومانیا (شیدایی خفیف) همراه است، و اختلال سیکلوتایمی که با نوسانات خلقی ملایم‌تر اما مداوم مشخص می‌شود.

 

• اختلال دوقطبی نوع اول

اختلال دوقطبی نوع اول یکی از انواع شدید اختلال دوقطبی است که با دوره‌های شیدایی کامل و گاهی افسردگی شدید همراه است. در این نوع، فرد ممکن است رفتارهای پرخطر، بی‌قراری، یا اعتمادبه‌نفس افراطی را تجربه کند که می‌تواند زندگی شخصی و اجتماعی او را مختل کند. این اختلال معمولاً به دلایل ژنتیکی، تغییرات شیمیایی مغز یا عوامل محیطی بروز می‌کند. درمان شامل دارودرمانی (مانند تثبیت‌کننده‌های خلق) و روان‌درمانی است.

 

• اختلال دوقطبی نوع دوم

اختلال دوقطبی نوع دوم با دوره‌های افسردگی شدید و هیپومانیا (شیدایی خفیف) مشخص می‌شود. علائم شامل تغییرات ناگهانی در خلق‌وخو، انرژی، و الگوی خواب است. این اختلال اغلب به دلایل ژنتیکی، تغییرات شیمیایی مغز و عوامل محیطی رخ می‌دهد. درمان شامل دارودرمانی، روان‌درمانی، و اصلاح سبک زندگی است.

 

تفاوت‌های کلیدی  اختلال دو قطبی نوع دوم با نوع اول

اختلال دوقطبی نوع اول و دوم هر دو شامل نوسانات خلقی هستند، اما تفاوت‌های کلیدی دارند. در نوع اول، دوره‌های شیدایی شدید و گاهی افسردگی دیده می‌شود، در حالی که در نوع دوم، شیدایی به صورت خفیف‌ترظاهر شده و افسردگی شدیدتر و طولانی‌تر است. نوع اول ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشد، اما نوع دوم اغلب بدون بحران‌های حاد پیش می‌رود. نوع دوم به دلیل شدت بیشتر افسردگی تأثیر عمیق‌تری بر زندگی فرد دارد.

 

• اختلال سیکلوتایمیا (اختلال ادواری خویی)

اختلال سیکلوتایمیا، یا اختلال ادواری خویی، نوعی اختلال خلقی مزمن است که با نوسانات مداوم بین دوره‌های هیپومانیا (شیدایی خفیف) و افسردگی خفیف همراه است. این تغییرات خلقی معمولاً کمتر از شدت اختلال دوقطبی هستند اما می‌توانند زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهند. شناسایی و مدیریت این اختلال می‌تواند به بهبود عملکرد اجتماعی و عاطفی فرد کمک کند. تشخیص زودهنگام نقش مهمی در جلوگیری از پیشرفت آن به اختلال دوقطبی دارد.

 

 

علائم و نشانه‌های اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی با نوسانات شدید خلقی شناخته می‌شود. علائم دوره شیدایی شامل افزایش انرژی، هیجان بیش‌ازحد، بی‌خوابی، اعتمادبه‌نفس کاذب و رفتارهای پرخطر است. در مقابل، دوره افسردگی با احساس غم، خستگی، ناامیدی، کاهش تمرکز و افکار خودکشی همراه است.

• علائم دوره‌های شیدایی (مانیا)

علائم دوره‌های شیدایی (مانیا) در اختلال دوقطبی شامل افزایش شدید انرژی، احساس شادمانی یا خوش‌بینی غیرواقعی، و رفتارهای پرخطر است. افراد ممکن است بی‌خوابی داشته باشند، در حالی که احساس می‌کنند به طور غیرطبیعی انرژی دارند. تفکر سریع، افزایش اعتمادبه‌نفس، تصمیم‌گیری‌های عجولانه، و صحبت کردن با سرعت زیاد از دیگر علائم این دوره هستند. در برخی موارد، فرد ممکن است دچار توهمات یا افکار غیرمنطقی شود.

 

• علائم دوره‌های افسردگی

علائم دوره‌های افسردگی در اختلال دوقطبی شامل احساس غمگینی، ناامیدی و بی‌ارزشی است. افراد ممکن است احساس خستگی مفرط، کاهش علاقه به فعالیت‌های روزمره، و مشکلات در تمرکز یا تصمیم‌گیری تجربه کنند. همچنین، تغییرات در خواب (بی‌خوابی یا خواب بیش از حد) و اشتها (کاهش یا افزایش آن) از دیگر علائم شایع این دوره‌ها هستند. افکار خودکشی یا مرگ نیز ممکن است در این دوره‌ها به ذهن برسد.

 

• علائم دوره‌های هیپومانیا

هیپومانیا نوع خفیف‌تر شیدایی در اختلال دوقطبی است که با علائمی مانند افزایش انرژی، شادابی غیرمعمول و اعتمادبه‌نفس بالا همراه است. افراد ممکن است پرحرف‌تر از معمول شوند، نیاز کمتری به خواب داشته باشند و ایده‌ها و افکارشان با سرعت بیشتری جریان یابد. تصمیم‌گیری‌های عجولانه و فعالیت‌های پرخطر، مانند خرج کردن بی‌رویه یا رفتارهای تکانشی، نیز شایع است. با این حال، شدت علائم در هیپومانیا به حدی نیست که زندگی روزمره یا عملکرد اجتماعی فرد به‌طور جدی مختل شود. آگاهی از این علائم و درمان زودهنگام، از تبدیل هیپومانیا به شیدایی شدید یا افسردگی پیشگیری می‌کند.

 

علل و عوامل خطر اختلال دوقطبی

علل اختلال دوقطبی ترکیبی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی است. سابقه خانوادگی این اختلال می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد. تغییرات شیمیایی در مغز، به‌ویژه در سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی، نیز نقشی کلیدی دارد. عوامل محیطی مانند استرس مزمن، تروما یا رویدادهای زندگی پراسترس می‌توانند به بروز یا تشدید علائم کمک کنند. همچنین، اختلالات خواب و مصرف مواد مخدر یا الکل ممکن است خطر را افزایش دهند.

• عوامل ژنتیکی و وراثتی در اختلال دو قطبی

تحقیقات نشان داده‌اند که اگر یکی از والدین یا بستگان نزدیک فرد به این اختلال مبتلا باشد، احتمال ابتلای او افزایش می‌یابد. ژن‌های مرتبط با تعادل شیمیایی مغز، مانند انتقال‌دهنده‌های عصبی، ممکن است در بروز این اختلال نقش داشته باشند. با این حال، اختلال دوقطبی به یک ژن خاص محدود نمی‌شود و ترکیب چندین ژن به همراه عوامل محیطی می‌تواند خطر را افزایش دهد.

• نقش تغییرات شیمیایی در مغز

تغییرات شیمیایی در مغز نقش کلیدی در بروز اختلال دوقطبی دارند. این تغییرات اغلب به عدم تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین مرتبط هستند که تنظیم خلق‌وخو، انرژی و رفتار را تحت تأثیر قرار می‌دهند. افزایش یا کاهش غیرطبیعی این مواد شیمیایی می‌تواند به دوره‌های شیدایی یا افسردگی منجر شود.

 

• عوامل محیطی و استرس‌زا در اختلال دوقطبی

استرس‌های روزمره، مانند فشار کاری یا مشکلات مالی، می‌توانند محرک دوره‌های شیدایی یا افسردگی باشند. همچنین، رویدادهای پراسترس مانند از دست دادن عزیزان، تغییرات شغلی یا مهاجرت ممکن است این اختلال را فعال کنند.

 

• تأثیر ضربه‌های روحی و تجربیات کودکی

افرادی که در کودکی با سوءاستفاده جسمی، عاطفی یا بی‌توجهی مواجه شده‌اند، در معرض خطر بیشتری برای بروز این اختلال قرار دارند. این تجربیات می‌توانند منجر به تغییرات پایدار در ساختار و عملکرد مغز، به‌ویژه در نواحی مرتبط با تنظیم خلق‌وخو، شوند. تروماهای کودکی ممکن است استرس مزمن ایجاد کنند که به نوبه خود، علائم شیدایی یا افسردگی را تحریک می‌کند. با استفاده از روش های کاهش استرس کودکان این اختلال را می‌توان بهبود بخشید.