تمرینات تعادلی در کاردرمانی
توانایی حفظ مرکز ثقل بدن بر روی سطح اتکا، چه در حالت سکون و چه در حال حرکت، یک مهارت پیچیده است که به هماهنگی سیستمهای حسی، عصبی و عضلانی متکی است. در مجموعه تیم درمانی دکتر سیانکی، ما بهعنوان متخصصان کاردرمانی، بهخوبی بر این نکته آگاهیم که اختلال در تعادل میتواند کیفیت زندگی افراد را در هر سنی تحتتأثیر قرار دهد و مانع از استقلال آنها در انجام فعالیتهای روزانه شود. تمرینات تعادلی بخش جداییناپذیر و مهمی از برنامه توانبخشی در کاردرمانی محسوب میشوند و به افراد کمک میکنند تا ثبات و پایداری بدن خود را بازیابند یا تقویت کنند.
اهمیت تمرینات تعادلی در کاردرمانی و توانبخشی حرکتی
تمرینات تعادلی در کاردرمانی، تنها به معنای جلوگیری از افتادن نیستند، بلکه یک رویکرد جامع برای توانبخشی حرکتی و بهبود عملکرد کلی فرد بهشمار میآیند. این تمرینها با هدف تقویت سیستمهای حسی و حرکتی درگیر در حفظ تعادل، طراحی میشوند. سیستم تعادل ما عمدتاً شامل سه بخش سیستم بینایی، وستیبولار و سوماتوسنسوری است که سیستم بینایی اطلاعاتی در مورد موقعیت بدن نسبت به محیط را فراهم میکند و سیستم وستیبولار در گوش داخلی قرار دارد که حرکتهای سر و موقعیت آن نسبت به جاذبه را حس میکند. سیستم سوماتوسنسوری نیز اطلاعات را از عضلات، مفاصل و پوست درباره موقعیت بدن در فضا جمعآوری میکند که تمام این اطلاعات منجر به حفظ تعادل میشود.
کاردرمانگران با ارزیابی دقیق، ضعف هر یک از این سیستمها را شناسایی کرده و با استفاده از تمرینات هدفمند، به بازآموزی و هماهنگی آنها میپردازند. این اقدامات موجب افزایش ثبات بدن شده و اجرای روانتر و مؤثرتر فعالیتهای روزمره را ممکن میسازد. مراجعینی که به دنبال بهترین کاردرمانگر در تهران هستند، باید بگویم در تیم درمانی دکتر سیانکی برنامههای شخصیسازی شدهای را خواهند یافت که بر پایه آخرین یافتههای علمی طراحی شدهاند و هر مشکلی را میتوانیم درمان کنیم.
روشهای تقویت تعادل ایستا در کودکان و بزرگسالان
تعادل ایستا به توانایی حفظ تعادل بدن در حالت سکون گفته میشود که برای ایستادن یا نشستن ثابت تعریف میشود. تقویت این نوع تعادل، سنگ بنای هرگونه حرکت بعدی است که ما در کاردرمانی دکتر سیانکی، از روشهای متنوعی برای بهبود تعادل ایستا استفاده میکنیم. لذا ایستادن با پاهای نزدیک به هم یا تکپا یکی از موارد است و با محدود کردن سطح اتکا، بدن را وادار به فعالسازی عضلات مرکزی و کوچکتر برای حفظ ثبات میکنیم. ایستادن روی سطوح ناپایدار نیز روش دیگری در این دوره درمانی است و با استفاده از تخته تعادل، تشکهای فومی یا توپهای پیلاتس برای به چالش کشیدن سیستمهای حس عمقی و وستیبولار تعادل بیمار را به حالت ایدهآل میرسانیم.
در مورد تغییر ورودیهای حسی هم تمرین کردن در حالی که چشمها بسته است یا از محیطهای دیداری کمنور برای تمرکز بیشتر بر سیستمهای وستیبولار و حس عمقی بهره میبریم. در این کادر درمانی از تمرینات یوگا یا تایچی اصلاحشده نیز ااستفاده میشود که هدف آن افزایش آگاهی بدن و ثبات وضعیت بدنی خوهد بود. تمامی این تمرینها بهویژه برای کودکان دارای تأخیر رشدی یا بزرگسالانی که دچار ضعف عضلانی هستند، فوقالعاده مؤثرند و میتوانند پایه مستحکمی برای فعالیتهای پیچیدهتر حرکتی فراهم آورند.
تقویت تعادل پویا و بهبود هماهنگی حرکتی
راه رفتن، دویدن، یا خم شدن از جمله موارد در تعادل پویا هستند، این نوع تعادل، ارتباط نزدیکی با هماهنگی حرکتی دارد و ضعف در تعادل پویا، فرد را مستعد زمین خوردن کرده و توانایی او برای جابهجایی مستقل را کاهش میدهد. لذا در مرکز کاردرمانی در آجودانیه، ما بر روی تمریناتی تمرکز میکنیم که فرد باید در حین جابهجایی، علاوه بر حفظ تعادل، به وظیفه دوم یعنی حمل ویاسل نیز توجه کند و تمریناتی مانند راه رفتن زیگزاگی یا گام برداشتن روی موانع کوچک را با فرد تمرین میکنیم. پرتاب و گرفتن توپ در حین ایستادن یا راه رفتن نیز روش دیگری از تمرینات است و این فعالیتها نیازمند هماهنگی دقیق بین حرکات اندامها و حفظ ثبات بدن هستند. این تمرینات نه تنها تعادل را بهبود میدهند، بلکه زمان واکنش فرد را نیز افزایش داده و به شکلگیری الگوهای حرکتی کارآمدتر کمک میکنند که باعث میشود فرد به استقلال حرکتی بیشتری برسد.
تأثیر تمرینات تعادلی بر پیشگیری از افتادن در سالمندان
افتادن یکی از شایعترین و جدیترین مشکلات سلامتی در سالمندان است که اغلب منجر به شکستگی و کاهش چشمگیر استقلال میشود. تمرینات تعادلی هدفمند در کاردرمانی، ابزاری قدرتمند برای پیشگیری از افتادن هستند. تمرکز ما در تیم درمانی دکتر سیانکی بر بازگرداندن حس عمقی از دست رفته و تقویت عضلات نگهدارنده است و برنامههای ما برای سالمندان اغلب شامل مواردی همچون تمرینات تقویتکننده اندام تحتانی است که عضلات قویتر، ثبات بیشتری در حین ایستادن و راه رفتن داشته باشند. همینطور به سالمندان میآموزیم که در صورت از دست دادن لحظهای تعادل، چگونه واکنشهای مناسب برای جلوگیری از سقوط را نشان دهند و جلوی آسیب بیشتر را بگیرند. فرد میآموزد چگونه وزن بدن خود را بهصورت کنترلشده بین پاها جابهجا کند و تعادل بهتری داشته باشد. این روشها نه تنها توانایی جسمانی را ارتقا میدهد، بلکه با ایجاد احساس کنترل بیشتر بر حرکتهای بدن، بهطور غیرمستقیم، خطر افتادن را کاهش میدهد.
تمرینات تعادلی در بهبود بیماران پس از سکته مغزی
سکته مغزی غالباً منجر به ضعف یکطرفه بدن و اختلال در پردازش اطلاعات حسی میشود که بهشدت بر تعادل تأثیر میگذارد. برای این مشکل برنامههای درمانی باید کمی متفاوتتر باشد.
پس تمرینات تحمل وزن در سمت درگیر باید جدیتر انجام شسود و برای فعالسازی مجدد عضلات و گیرندههای حسی آن سمت بیشتر متمرکز خواهیم بود. استفاده از بازخورد حسی و دیداری نیز میتواند تاثیر مناسبی داشته باشد، لذا آینهها یا دستگاههای بازخورد بیولوژیکی برای کمک به بیمار در درک موقعیت فضایی بدن خود میتواند بسیار موثر باشد. تمرینات رسیدن به اشیاء در محدودههای مختلف هم بهمنظور به چالش کشیدن مرزهای ثبات بدن برای این دسته از بیماران میتواند موثر باشد. بازیابی توانایی راه رفتن ایمن و مستقل و افزایش مشارکت در فعالیتهای روزانه است. پس اگر به دنبال بهترین کاردرمانگر در تهران برای توانبخشی سکته مغزی هستید، میتوانید به دانش و تجربه تیم ما در کادر درمانی دکتر سیانکی اعتماد کنید.
تمرینات حسی ـ حرکتی برای افزایش ثبات بدن
این نوع تمرینات بر ارتباط تنگاتنگ بین سیستم حسی و پاسخهای حرکتی متمرکز هستند. ثبات بدن تا حد زیادی وابسته به این تمرینها است و هدف آن افزایش دقت ورودیهای حسی و بهبود پاسخهای عضلانی خودکار است.
برخی از راهکارهای مورد استفاده در این تمرینات با چشم بسته یا روی سطوح ناهموار است که برای مجبور کردن سیستم وستیبولار و حس عمقی به فعالیت بیشتر انجام میشود. تمرینات تقویت عضلات مرکزی مانند پلانک یا پل زدن، که مرکز ثقل بدن را تثبیت میکنند نیز مناسب هستند. در مورد فعالیتهای دوطرفه باید بگویم تمریناتی هستند که نیازمند استفاده همزمان و هماهنگ از هر دو طرف بدن خواهند بود.
کاهش ترس از افتادن و افزایش اعتمادبهنفس حرکتی
ترس از افتادن یک عامل بازدارنده جدی است که افراد را وادار به محدود کردن فعالیتهای خود میکند و این کمتحرکی میتواند ضعف عضلانی و خطر افتادن واقعی را افزایش دهد. پس فرد در کنار وضعیت جسمی باید از نظر روانی هم بهبود یابد تا تعادل و قدرت خود را بدست آورد. لذا ما بهطور تخصصی به این موضوع میپردازیم و به صورت عملی این خطر را کاهش میدهیم.
یکی از کارهایی که برای این مشکل انجام میدهیم مواجهه تدریجی و ایمن است که فرد در یک محیط کنترلشده و ایمن، با موقعیتهایی که از آنها میترسد تمرین میکند و تمریناتی مثل خم شدن یا چرخش انجام میدهد تا دیگر ترسی نداشته باشد. تقویت مهارتهای واکنش اضطراری نیز آموزش داده میشود تا نحوه زمین خوردن را تمرین میکند که آسیب کمتری به بدن وارد شود. این اقدامات منجر به افزایش اعتمادبهنفس حرکتی و بازیابی شجاعت برای انجام فعالیتهای روزانه بدون نگرانی دائمی از سقوط میشود.
واکنشهای پستوری و تمرینات مخصوص
واکنشهای پستوری پاسخهای خودکاری هستند که بدن برای حفظ وضعیت و تعادل خود در برابر جابهجاییهای غیرمنتظره انجام میدهد. این واکنشها شامل واکنشهای راستکننده هستند که سر را در راستای جاذبه نگه میدارند و واکنشهای تعادلی که برای جلوگیری از افتادن فعال میشوند.
تمرینات اصلاح وضعیت بدن در مرکز کاردرمانی در آجودانیه ، بر بازآموزی و تقویت این واکنشها تمرکز دارند که تکان دادن فرد در حال ایستادن یا نشستن بهمنظور تحریک پاسخهای تعادلی سریع و خودکار انجام میشود. همینطور تغییر وضعیتهای ناگهانی مانند نشستن از حالت خوابیده یا برعکس، برای فعالسازی واکنشهای راستکننده نیز میتواند برای این افراد عالی باشد. استفاده از آینهها و بازخورد کلامی هم برای افزایش آگاهی از وضعیت نادرست بدن و اصلاح آن در این دوره میتواند به استقلال حرکتی فرد کمک کند.
تمرینات تعادلی ویژه کودکان دارای اختلالات حرکتی و رشدی
درمان تعادل در کودکان دارای اختلالاتی مانند فلج مغزی، اختلال هماهنگی رشدی، یا اختلالات طیف اوتیسم نیازمند رویکردی خاص و بازیمحور است. در مرکز کاردرمانی در آجودانیه، ما با استفاده از بازیها و فعالیتهای جذاب، تعادل این کودکان را تقویت میکنیم و فعالیتهایی مانند تاب بازی یا نشستن روی توپهای بزرگ، برای تحریک سیستم وستیبولار انجام میدهیم. بازیهای پرش و فرود هم برای تقویت حس عمقی و توانایی جذب ضربه نیز انجام میدهیم که در این دورهها میتواند استقلال حرکتی کودک عزیزتان را بیشتر از قبل کند. همچنین با ایجاد مسیرهایی با مانع برای تلفیق تعادل پویا، هماهنگی و حل مسئله حرکتی میتوان بهتر به تعادل حرکتی رسید. استفاده از ابزارهای تعادلی کودکانه مانند واکر، تختههای نوسانی نیز بخشی از دوره درمانی هستند.
این تمرینها به کودکان کمک میکنند تا کنترل بهتری بر بدن خود پیدا کنند و مهارتهای حرکتی درشت و ظریف آنها رشد نماید و مشارکت آنها در بازی و محیطهای اجتماعی افزایش یابد.
