روانشناسی سالمندان؛ کلید زندگی سالم و پرانرژی در دوران پیری
زندگی در دوران سالمندی میتواند به دورهای پر از نشاط و معنا تبدیل شود؛ دورانی که با سلامت روانی و جسمی، تجربهها و آگاهیهای جدید همراه است. اما آیا تاکنون به این فکر کردهاید که چرا برخی سالمندان با انرژی و سرزندگی از روزهای خود لذت میبرند، در حالی که برخی دیگر با احساس تنهایی، افسردگی و اضطراب دستوپنجه نرم میکنند؟ روانشناسی سالمندان میتواند کلید پاسخ به این سوال باشد و نشان دهد که با تمرکز بر نیازها و تغییرات این دوران، میتوان زندگی سالم و شادابی را حتی در سنین بالا تجربه کرد.
نقش و تاثیر روانشناسی بر سالمندان در مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی پاسداران به این صورت می باشد که با ارائه خدمات تخصصی روانشناختی، به سالمندان کمک میشود تا با چالشهای عاطفی و شناختی این دوران به شکل موثرتری کنار بیایند. در دوران سالمندی توجه به سلامت روان باعث می شود تا مسیر فعالیتهای جدید، ارتباطات اجتماعی برای سالمندان هموار شود. این مقاله شما را با تکنیکها، توصیهها و راهکارهای روانشناسی و همچنین راههای بهبود کیفیت زندگی سالمندان آشنا میکند. پس همراه باشید تا کلیدهای طلایی زندگی بهتر در سالمندی را کشف کنیم.
اهمیت روانشناسی در دوران سالمندی
در دوران سالمندی، توجه به تاثیر تنهایی بر سلامت سالمندان و همچنین نیازهای روانی و سلامت روان آنان به دلیل تغییرات جسمی، روانی و اجتماعی که با بالا رفتن سن رخ میدهد، بسیار اهمیت دارد. روانشناسی سالمندان، به شناسایی و بهبود مسائلی چون افسردگی سالمندان، اضطراب، تنهایی و دیگر مشکلات روانی رایج در سالمندان می پردازد که این مسائل سبب کاهش اعتماد به نفس در سالمندان شده و آنان را در مواجهه با چالشهای دوران سالمندی آسیبپذیرتر میکند. مشاوره روانشناسی سالمندان با ارائه راهکارهای علمی و کاربردی، به آنها کمک میکند تا احساسات منفی و ناامیدی را مدیریت کرده و اعتماد به نفس و امید به زندگی را دوباره بازیابند.
چرا روانشناسی سالمندان مهم است؟
روانشناسی سالمندان با ارائه حمایتهای روانی و روشهای مدیریت آلزایمر در سالمندان به آنان کمک میکند تا با تغییرات و چالشهای خاص این دوره بهتر کنار بیایند. از دست دادن عزیزان، بازنشستگی و کاهش تواناییهای جسمی و دیگر مشکلات روانی رایج در سالمندان از جمله مسائلی هستند که میتوانند اثرات روانی عمیقی به همراه داشته باشند. بنابراین، آگاهی از روشهای مقابلهای سالم و برخورداری از مشاورههای روانشناسی تخصصی به سالمندان کمک میکند که زندگی رضایتبخشتری داشته باشند.
چالشهای روانی سالمندان چیست؟
سالمندان ممکن است با چالشهای روانی مختلفی روبهرو شوند که تأثیرات منفی بر کیفیت زندگی آنان دارد. تنهایی و انزوای اجتماعی یکی از این مشکلات است که میتواند به افسردگی و کاهش اعتماد به نفس منجر شود. همچنین، تغییرات جسمی و روانی ناشی از افزایش سن، از دست دادن عزیزان یا بیماریهای مزمن میتواند به بروز افسردگی و اضطراب در سالمندان منتهی شود. کاهش تواناییهای شناختی و حافظه نیز ممکن است احساس بیکفایتی و ناتوانی را در آنان ایجاد کند، که این امر میتواند به کاهش استقلال و عزت نفس آنان منجر شود. این چالشها نه تنها بر سلامت روان سالمندان تاثیر میگذارد، بلکه بر کیفیت زندگی آنها نیز اثر منفی خواهد داشت.
نقش سلامت روان در کیفیت زندگی سالمندان
سلامت روان در سالمندان نه تنها به بهبود کیفیت زندگی آنان کمک میکند، بلکه تأثیر مستقیمی بر سلامت جسمی و اجتماعیشان دارد. سالمندانی که از سلامت روانی خوبی برخوردارند، اغلب روابط اجتماعی قویتری با خانواده و دوستان برقرار میکنند، که این امر به کاهش احساس تنهایی و انزوای اجتماعی کمک میکند. این نوع تعاملات اجتماعی نه تنها احساس تعلق و حمایت را در سالمندان تقویت میکند، بلکه به کاهش خطر ابتلا به اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب کمک میکند.
از سوی دیگر، سلامت روان سالمندان بر توانایی آنان در مقابله با چالشها و تغییرات ناشی از پیری تأثیرگذار است. سالمندان با سلامت روانی مناسب، بهتر میتوانند با مشکلات جسمی، تغییرات در سبک زندگی و بیماریهای مزمن مقابله کنند. این امر به تقویت روحیه و بهبود کیفیت زندگی آنان میانجامد. کاردرمانی سالمندان نیز نقش مهمی در این فرآیند دارد، چرا که با ارائه درمانهای مناسب، به سالمندان کمک میکند تا تواناییهای جسمی و روانی خود را حفظ کنند. سالمندانی که از سلامت روانی خوبی برخوردارند، اغلب روابط اجتماعی قویتری با خانواده و دوستان برقرار میکنند، که این امر به کاهش احساس تنهایی و انزوای اجتماعی کمک میکند. این نوع تعاملات اجتماعی نه تنها احساس تعلق و حمایت را در سالمندان تقویت میکند، بلکه به کاهش خطر ابتلا به اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب کمک میکند.
تاثیرات روانی افزایش سن بر سلامت کلی
با بالا رفتن سن، بسیاری از افراد ممکن است با احساس از دست دادن استقلال، کاهش تعاملات اجتماعی و کمبود اهداف مواجه شوند که این مسائل میتواند به افسردگی، اضطراب و احساس بیهدفی منجر شود. در این راستا، راههای کاهش اضطراب در سالمندان مانند مشاوره روانشناختی، تمرینات آرامسازی و فعالیتهای اجتماعی، میتواند به مدیریت این احساسات منفی و دیگر مشکلات روانی رایج در سالمندان کمک کند. از طرفی، تغییرات شناختی مانند کاهش حافظه و تواناییهای فکری، ممکن است نگرانیهایی در مورد ابتلا به بیماریهای عصبی مانند آلزایمر ایجاد کند. این تغییرات روانی میتوانند بر سلامت جسمانی سالمندان نیز اثر بگذارند، چرا که سلامت روان با عملکرد سیستم ایمنی و تواناییهای جسمانی ارتباط مستقیم دارد و مشکلات روانی میتواند به تشدید بیماریهای مزمن و کاهش کیفیت زندگی منجر شود.
رایجترین اختلالات روانی در دوران سالمندی
در دوران پیری، برخی از اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، دمانس و بیماریهای مرتبط با زوال شناختی نظیر آلزایمر، شیوع بالایی دارند. افسردگی در سالمندان ممکن است به دلیل احساس از دست دادن عزیزان، کاهش استقلال و بازنشستگی رخ دهد، در حالی که اضطراب غالباً ناشی از نگرانیهای سلامتی، مالی و آینده است. پیشگیری از افسردگی در سالمندان از اهمیت ویژهای برخوردار است، زیرا با اتخاذ رویکردهای حمایتی و روانشناختی میتوان از بروز افسردگی در این دوره جلوگیری کرد. زوال شناختی نیز از دیگر اختلالات مهم این دوره است که تواناییهای ذهنی و حافظه را تحت تأثیر قرار میدهد. در این راستا، گفتاردرمانی سالمندان میتواند نقش مؤثری در بهبود تواناییهای شناختی و تقویت حافظه داشته باشد. همچنین، بیماریهای مزمن جسمانی مانند دیابت و آرتریت، سلامت روان سالمندان را تضعیف کرده و ممکن است آنها را دچار احساس ناتوانی یا کاهش اعتماد به نفس کنند.
1.افسردگی در سالمندان؛ دلایل و نشانهها
افسردگی در سالمندان یک اختلال رایج است که اغلب ناشی از تغییرات زندگی در این دوران و همچنین مسائل دیگری مانند آلزلیمر و تنهایی سالمندان می باشد. این احساسات میتوانند باعث شوند سالمندان به انزوا روی آورند و احساس بیانگیزگی یا بیارزشی کنند. افسردگی سالمندان در این دوران ممکن است با نشانههایی مانند کاهش انرژی، تغییر در الگوی خواب، از دست دادن علاقه به فعالیتهای روزمره و در برخی موارد افکار منفی یا احساس ناامیدی همراه باشد. با اینکه افسردگی در سالمندان ممکن است به اشتباه با مشکلات جسمی یا افت انرژی طبیعی اشتباه گرفته شود، تشخیص و درمان به موقع آن توسط روانپزشک یا روانشناس میتواند منجر به پیشگیری از افسردگی و ارتقای کیفیت زندگی در سالمندان شود.
2.اضطراب در سالمندان؛ علل و روشهای پیشگیری
اضطراب در دوران سالمندی میتواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ از نگرانی درباره سلامت و بیماریها گرفته تا نگرانیهای مالی و اجتماعی. سالمندان ممکن است از آیندهای نامشخص بترسند یا به دلیل انزوای اجتماعی و دور شدن از خانوادهها احساس اضطراب بیشتری کنند. این اضطراب میتواند به صورت نگرانی مداوم، تحریکپذیری، احساس ترس و مشکلات خواب بروز کند. راههای کاهش اضطراب در سالمندان، استفاده از روشهای آرامشبخش مانند مدیتیشن، شرکت در فعالیتهای اجتماعی، ورزش ملایم و مراجعه به مشاور روانشناسی می باشد. با ارائه حمایتهای اجتماعی و روانی، میتوان به سالمندان کمک کرد تا با اضطراب و نگرانیهای خود بهتر کنار بیایند.
3.بیماریهای مزمن
بیماریهای مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماری قلبی و آرتریت از چالشهای مهم سالمندان هستند که میتوانند به کاهش کیفیت زندگی و دیگر مشکلات روانی رایج در سالمندان منجر شود. این بیماریها معمولاً نیاز به مراقبتهای دائمی دارند و ممکن است توانایی جسمی و استقلال سالمندان را محدود کنند که میتواند باعث ایجاد احساس ناتوانی و افسردگی شود. مدیریت بیماریهای مزمن از طریق مشاورههای پزشکی منظم، پیروی از برنامههای درمانی، تغذیه سالم و فعالیتهای فیزیکی مناسب میتواند به کاهش استرس و بهبود وضعیت روانی سالمندان کمک کند و کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشد.
4. دمانس و آلزایمر؛ تفاوتها و راههای مدیریت
دمانس و آلزایمر از شایعترین اختلالات شناختی در سالمندان هستند که در آنها تواناییهای ذهنی و حافظه به مرور زمان کاهش مییابد. آلزایمر نوعی دمانس است که بیشتر بر حافظه و شناخت تأثیر میگذارد و نشانههایی مانند فراموشی شدید و اختلال در انجام کارهای روزمره دارد. در حالی که دمانس به مجموعهای از اختلالات اشاره دارد و ممکن است به دلیل عوامل مختلفی از جمله مشکلات عروقی و آسیبهای مغزی به وجود بیاید. روشهای مدیریت این اختلالات شامل ایجاد محیطی امن و پشتیبان، انجام فعالیتهای ذهنی مانند بازیهای فکری و پازل، رعایت رژیم غذایی مغذی و مصرف داروهای تجویزی توسط پزشک است. این اقدامات میتوانند به سالمندان کمک کنند تا با افت شناختی مقابله کنند و با حفظ فعالیت ذهنی و اجتماعی، روند پیشرفت بیماری را کندتر سازند.
عوامل مؤثر بر بروز مشکلات روانشناختی در سالمندان
با افزایش سن، سالمندان با تغییرات جسمی، روانی و اجتماعی مواجه میشوند که هر یک از این عوامل میتوانند بر سلامت روان آنها تأثیر بگذارند. بازنشستگی، انزوای اجتماعی، از دست دادن عزیزان، کاهش تواناییهای جسمی و ابتلا به بیماریهای مزمن از جمله عوامل مؤثری هستند که میتوانند مشکلات روانشناختی مانند افسردگی، اضطراب و زوال شناختی را در سالمندان افزایش دهند. در این راستا، مشاوره سالمندان میتواند به شناسایی و مدیریت این مشکلات کمک کند. با ارائه حمایتهای روانی و مشاورههای تخصصی، سالمندان میتوانند راهکارهایی برای مقابله با این تغییرات پیدا کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. شناخت این عوامل و فراهم کردن حمایتهای لازم میتواند در کاهش بروز این مشکلات و بهبود کیفیت زندگی سالمندان نقشی اساسی داشته باشد.
.تاثیر بازنشستگی بر سلامت روان سالمندان
بازنشستگی میتواند تاثیرات عمیقی بر سلامت روان سالمندان داشته باشد. برای بسیاری از افراد، بازنشستگی با احساس از دست دادن نقش و هویت اجتماعی همراه است، چرا که کار بخش مهمی از زندگی و هویت آنان را تشکیل میدهد. این تغییرات به طور قابل توجهی میتوانند از جمله دلایل افسردگی در سالمندان باشند، چرا که کاهش فعالیتهای اجتماعی و شغلی ممکن است منجر به احساس بیهدفی، بیانگیزگی و حتی افسردگی شود. علاوه بر این، تغییر ناگهانی در برنامه روزانه و کاهش ارتباطات شغلی، میتواند بر روحیه سالمندان تاثیر منفی بگذارد. برنامهریزی مناسب برای دوران بازنشستگی و یافتن فعالیتهای جایگزین مانند مشارکت در امور اجتماعی، ورزش و فعالیتهای هنری میتواند در حفظ سلامت روان سالمندان پس از بازنشستگی مؤثر باشد.
.انزوای اجتماعی و احساس تنهایی در دوران سالمندی
انزوای اجتماعی و تنهایی سالمندان از مسائلی هستند که بسیاری از سالمندان با آنها مواجه میشوند. کاهش تعاملات اجتماعی به دلیل از دست دادن دوستان، دوری از خانواده و محدودیتهای جسمی، میتواند احساس تنهایی را در سالمندان تشدید کند و آنها را در معرض مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب قرار دهد. این انزوا و تنهایی میتواند به کاهش اعتماد به نفس و کاهش کیفیت زندگی نیز منجر شود. ایجاد محیطی حمایتگر، تشویق سالمندان به شرکت در فعالیتهای اجتماعی، و فراهم کردن فرصتهایی برای تعامل با دیگران، میتواند در کاهش این احساسات و بهبود وضعیت روانی سالمندان موثر باشد.
- تاثیر تنهایی بر سلامت سالمندان:
تنهایی از مشکلات رایج دوران سالمندی است که میتواند تأثیرات مخربی بر سلامت جسمی و روانی سالمندان بگذارد. احساس انزوا و کاهش ارتباطات اجتماعی ممکن است منجر به افسردگی، اضطراب، کاهش اعتماد به نفس و حتی تسریع در روند زوال شناختی شود. همچنین، تحقیقات نشان میدهند که تنهایی سالمندان با افزایش خطر بیماریهای قلبی، ضعف سیستم ایمنی، و حتی کاهش طول عمر مرتبط است. حمایت خانواده و دوستان و ایجاد فرصتهایی برای مشارکت اجتماعی میتواند به کاهش احساس تنهایی و ارتقاء سلامت سالمندان کمک کند.
تکنیکهای رواندرمانی و مشاوره برای سالمندان
رواندرمانی و مشاوره برای سالمندان با هدف کاهش مشکلات روانشناختی، تقویت روحیه، و بهبود کیفیت زندگی آنان بسیار اهمیت دارد. این روشها با تمرکز بر نیازها و شرایط خاص دوران سالمندی، از تکنیکهای متعددی برای کمک به سالمندان استفاده میکنند، از جمله مشاوره فردی، گروهدرمانی، و تمرینات ذهنی و فیزیکی که به بهبود سلامت روان و حفظ تواناییهای شناختی کمک میکند. تاثیر روانشناسی بر سالمندان در این فرآیند بسیار چشمگیر است، چرا که با استفاده از روشهای درمانی مناسب، میتوان به سالمندان کمک کرد تا با چالشهای روانی و جسمی این دوران مقابله کنند و زندگی شادابتری داشته باشند. ارائه حمایتهای اجتماعی و خانوادگی و استفاده از روشهای خاص درمانی میتواند سالمندان را در مقابله با مشکلات ناشی از پیری یاری دهد.
. اهمیت مشاوره روانشناسی برای سالمندان
مشاوره روانشناسی به سالمندان کمک میکند تا با احساسات و تغییرات خاص این دوره مانند از دست دادن عزیزان، انزوا، کاهش توانایی جسمی و چالشهای دیگر به روشی سالم و سازنده کنار بیایند. اهمیت این نوع مشاوره در ارتقای سلامت روان سالمندان نهفته است، زیرا از پیشگیری از افسردگی در سالمندان جلوگیری کرده و مهارتهای مقابلهای به آنان میآموزد. مشاورههای منظم همچنین میتواند سلامت روان سالمندان را بهبود بخشد و رضایت بیشتری از زندگی برای آنها به همراه داشته باشد. این فرآیند به سالمندان کمک میکند تا با چالشهای روانی دوران سالمندی به شیوهای مثبتتر و مقاومتر روبهرو شوند.
.روشهای موثر رواندرمانی در بهبود افسردگی و اضطراب سالمندان
درمانهای روانشناختی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) ، که به تغییر الگوهای فکری منفی کمک میکند، و درمان پذیرش و تعهد (ACT) که به سالمندان یاد میدهد چگونه با پذیرش احساسات ناخوشایند و افزایش انعطافپذیری روانی به بهبود حال خود بپردازند، در کاهش افسردگی و اضطراب در سالمندان موثر است. گروه درمانی نیز با ایجاد فرصت برای تعامل اجتماعی و حمایت گروهی، به سالمندان کمک میکند تا با چالشهای روانی خود بهتر کنار بیایند و از تنهایی و انزوا کاسته شود. این روشها با توجه به نیازها و نگرانیهای خاص سالمندان، میتوانند سلامت روان آنها را بهبود بخشند.
. فعالیتهای بدنی مناسب برای سالمندان و تاثیر آن بر روحیه
فعالیتهای بدنی مانند پیادهروی، یوگا، و تمرینات تقویتکننده انعطاف و تعادل، برای سالمندان بسیار مناسب هستند و میتوانند تاثیر مثبتی بر روحیه آنها داشته باشند. ورزشهای منظم باعث ترشح اندورفین، هورمون شادیآور، میشوند که میتواند احساس افسردگی و اضطراب را کاهش دهد و به بهبود انرژی و اعتماد به نفس کمک کند. همچنین، فعالیتهای بدنی به حفظ سلامت جسمانی سالمندان کمک کرده و احساس کنترل و استقلال را در آنها تقویت میکند. علاوه بر این، ماساژ درمانی سالمندان نیز میتواند نقش مکملی در این فرآیند ایفا کند، چرا که ماساژ به کاهش استرس و تنشهای عضلانی کمک کرده و احساس آرامش و راحتی را در سالمندان تقویت میکند، که این امر به بهبود وضعیت روحی و جسمانی آنان کمک میکند.
. تمرینات ذهنی و بازیهای فکری برای تقویت حافظه
تمرینات ذهنی مانند حل پازل، بازیهای فکری، جدول کلمات متقاطع و تمرینات حافظه میتوانند به تقویت تواناییهای شناختی و حافظه سالمندان کمک کنند. این فعالیتها با تحریک مغز و ایجاد چالشهای ذهنی، باعث بهبود حافظه، تمرکز و توجه میشوند و از زوال شناختی و افت عملکرد ذهنی پیشگیری میکنند. همچنین، بازیهای فکری مانند شطرنج یا سودوکو نیز میتوانند به تعاملات اجتماعی و بهبود روحیه سالمندان کمک کنند و در کنار فعالیتهای بدنی و رواندرمانی، کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشند.
تغذیه مناسب و تاثیر آن بر سلامت روان سالمندان
تغذیه سالم در دوران سالمندی نقش حیاتی در حفظ سلامت روان و جسم ایفا میکند. رژیم غذایی مناسب میتواند عملکرد مغز را بهبود بخشد، انرژی بیشتری فراهم کند و از بروز مشکلات روانشناختی مانند افسردگی و اضطراب جلوگیری کند. دریافت ویتامینها، مواد معدنی و اسیدهای چرب ضروری از طریق تغذیه میتواند از افت عملکرد شناختی و حافظه پیشگیری کرده و به بهبود کیفیت خواب، خلقوخو و افزایش توانایی مقابله با استرس کمک کند. به همین دلیل، توجه به تغذیه مناسب یکی از مؤثرترین راههای بهبود کیفیت زندگی سالمندان است که به آنها کمک میکند تا دوران سالمندی خود را با سلامت و انرژی بیشتری سپری کنند.
بهترین مواد غذایی برای بهبود عملکرد مغزی در سالمندان
برخی مواد غذایی به طور خاص برای تقویت حافظه سالمندان توصیه میشوند. ماهیهای چرب مانند سالمون و ماهی تن، سرشار از امگا-۳ هستند که به تقویت حافظه و کاهش افت شناختی کمک میکند. سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج و کلم پیچ نیز دارای آنتیاکسیدانها و ویتامینهای K و E هستند که از سلامت مغز حمایت میکنند. گردو، بادام و دانههای کتان نیز منابع غنی از آنتیاکسیدانها و چربیهای سالم هستند که میتوانند به بهبود حافظه و تمرکز کمک کنند. علاوه بر این، میوههای توتی مانند بلوبری و توتفرنگی با داشتن آنتیاکسیدانهای قوی میتوانند به حفاظت از سلولهای مغزی در برابر آسیبهای مرتبط با سن کمک کنند.
مکملهای مفید برای سلامت روان در دوران سالمندی
مصرف برخی مکملها میتواند به بهبود سلامت روان و جلوگیری از افت عملکرد شناختی در سالمندان کمک کند. مکملهای امگا-۳ به دلیل فوایدشان در تقویت عملکرد مغز و بهبود خلق و خو بسیار مفید هستند. همچنین، ویتامینهای گروه B مانند B6، B12 و فولیک اسید در تقویت حافظه و پیشگیری از افسردگی نقش مهمی دارند. ویتامین D نیز که با کاهش التهاب و بهبود خلق و خو مرتبط است، از مکملهای ضروری برای سالمندان به شمار میآید. همچنین آنتیاکسیدانهایی مانند ویتامین C و E میتوانند از آسیبهای اکسیداتیو جلوگیری کنند و به حفظ سلامت مغز کمک کنند. مصرف این مکملها تحت نظر پزشک میتواند در راههای بهبود کیفیت زندگی سالمندان موثر باشد و به آنها کمک کند تا دوران سالمندی خود را با نشاط و عملکرد بهتر سپری کنند.
راههای پیشگیری از بروز افسردگی و اضطراب در سالمندان
- حفظ و تقویت ارتباطات اجتماعی
- شرکت در فعالیتهای اجتماعی و گروهی
- ورزش منظم و فعالیتهای بدنی مناسب
- پیروی از رژیم غذایی سالم و متعادل
- داشتن برنامه روزانه منظم و هدفمند
- تمرینات ذهنی و فعالیتهای فکری مانند بازیهای فکری
- دریافت ویتامینها و مکملهای ضروری با مشورت پزشک
- مشاوره روانشناسی و رواندرمانی در صورت نیاز
- یادگیری تکنیکهای آرامسازی مانند مدیتیشن و تنفس عمیق
- خواب کافی و منظم
سخن پایانی
در نهایت، دوران سالمندی میتواند سرشار از نشاط، معنا و سلامت باشد، اگر به نیازهای جسمی و روانی این دوره توجه کافی داشته باشیم. با بهرهگیری از اصول روانشناسی سالمندان، ارتباطات اجتماعی، تغذیه سالم و فعالیتهای ذهنی و جسمی، میتوان کیفیت زندگی را افزایش داد و از هر روز این دوران طلایی نهایت لذت را برد. سالمندی سالم نیازمند برنامهریزی و مراقبتی است که بهراستی ارزشش را دارد.