اختلال آتاکسی چیست؟

آتاکسی یک بیماری عصبی است که به مرور زمان توانایی فرد برای هماهنگی حرکات بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این اختلال ممکن است ناشی از مشکلات ارثی یا اکتسابی باشد که در نتیجه آسیب به مخچه یا سایر بخش‌های سیستم عصبی مرکزی ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به آتاکسی معمولاً با مشکلاتی همچون ناتوانی در حفظ تعادل، لرزش غیرارادی، مشکلات در حرکات دست و پا، و حتی گفتار نامفهوم روبه‌رو هستند. این بیماری به‌خصوص در مراحل پیشرفته، زندگی روزمره فرد را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد، به صورتی که نیازمند مراقبت و کمک‌های مستمر می باشد.
یکی از جنبه‌های مهم در مدیریت آتاکسی، توانبخشی چندجانبه است. توانبخشی فیزیکی بیماررا یاری می نماید تا با به‌کارگیری تمرینات تقویتی و تکنیک‌های تعادلی، وضعیت حرکتی خود را ارتقاء دهد. و همچنین در ادامه بیان کرده ایم که درمان و توانبخشی اختلال حرکتی توسط کاردرمانی و گفتاردرمانی چگونه سبب بهبود توانایی فرد بیمار می شود. و از سمتی دیگر ترکیبی از توانبخشی، مراقبت‌های پزشکی، و حمایت روانی توانسته نقش مهمی در زندگی فرد بیمار داشته باشد.

 

آتاکسی چیست و چه علائمی دارد؟

آتاکسی به‌طور کلی به معنی عدم هماهنگی در حرکات ارادی بدن است و به‌عنوان علامت بسیاری از بیماری‌های عصبی شناخته می‌شود. این اختلال می‌تواند در هر سن و جنسیتی رخ دهد و بسته به نوع و علت، ممکن است پیشرونده یا پایدار باقی بماند. مهم این است که تشخیص زودهنگام صورت گیرد تا بتوان افرادی که دچار این اختلال شده اند را یاری نمود تا مهارت های حرکتی خود را بهبود و توسعه بخشند. نمونه ای از این مشکلات حرکتی به تاخیر حرکتی در کودکان می توان اشاره نمود که به وضعیتی گفته می شود که نسبت به همسالان خود دچار تاخیر در راه رفتن ، دویدن و انجام کارهای دقیق دارد.

 

.علائم اولیه آتاکسی

- فرد ممکن است به طور ناگهانی متوجه عدم تعادل و دشواری در راه رفتن شود.
- دشوار شدن حرکات ساده مانند برداشتن اشیا، نوشتن یا حتی بستن دکمه‌ها.
- ناتوانی در انجام حرکات دقیق مانند نقاشی یا تایپ کردن.
- لرزش شدید یا خفیف دست‌ها.
- حرکات چشم به عقب و جلو که قابل کنترل نیست.
- دشواری در بلع غذا یا کنترل حرکات چشم که می‌تواند موجب دوبینی یا تاری دید شود.

 

. تفاوت علائم آتاکسی با دیگر بیماری‌های عصبی:

در مجموع، آتاکسی عمدتاً به دلیل مشکلات در هماهنگی و تعادل شناخته می‌شود و در مقایسه با دیگر بیماری‌های عصبی، کمتر بر ضعف عضلانی یا سفتی عضلات تأکید دارد. به عنوان مثال در قیاس با اختلال پارکینسون، که شامل لرزش در حالت استراحت بدن اتفاق می افتد، در آتاکسی لرزش هنگام انجام حرکات دقیق بیشتر مشاهده می‌شود. همچنین پارکینسون بیشتر با سفتی عضلانی و کندی حرکات شناخته می‌شود، در حالی که آتاکسی بر عدم تعادل و هماهنگی تأکید دارد.
اختلال ام‌اس نیزبه ضعف عضلات و مشکلات تعادلی منجر می شود، اما در این بیماری علائمی مانند خستگی شدید، مشکلات حسی و ضعف عضلانی گسترده‌تر از آتاکسی قابل رویت است. ام‌اس اغلب باعث آسیب گسترده‌تر به سیستم عصبی مرکزی می‌شود، در حالی که آتاکسی به‌ویژه مخچه را درگیر می‌کند. اختلال میاستنی گراویس که با ضعف عضلات شدید که با استراحت بهبود می‌یابد، مشخص می‌شود. در حالی که در آتاکسی، مشکل بیشتر در هماهنگی و کنترل حرکات است، نه صرفاً ضعف عضلانی.
همچنین برخی از انواع سکته مغزی نیز علائمی مشابه با آتاکسی را دارند، اما معمولاً این علائم به طور ناگهانی رخ می‌دهند و در قسمت خاصی از بدن محدود می‌شوند، در حالی که آتاکسی به‌صورت تدریجی و در نواحی بیشتری از بدن ظاهر می‌شود.

 

انواع آتاکسی

آتاکسی به دلایل مختلفی از جمله ژنتیکی، آسیب مغزی، سکته مغزی، تومور، و حتی کمبود ویتامین B12 رخ می‌دهد. مخچه، که نقش اساسی در کنترل حرکات بدن و تعادل دارد، معمولاً بخش اصلی از سیستم عصبی است که در آتاکسی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. همچنین آتاکسی می‌تواند اثرات جانبی برخی داروها یا مسمومیت‌ها نیز باشد. در ادامه به برخی از انواع رایج آتاکسی اشاره شده است؛

 

. آتاکسی دهلیزی ( Vestibular )

این سیستم از گوش داخلی و کانال های گوش که حاوی مایع هستند تشکیل می شود که حرکات سر را حس می کنند و به تعادل و جهت گیری فضایی فرد کمک می کند. در واقع سیستم دهلیزی گوش داخلی، مسئول تعادل و هماهنگی حرکات در بدن می باشد. این اختلال که ناشی از آسیب یا اختلال در سیستم دهلیزی گوش داخلی است اغلب با سرگیجه و عدم تعادل همراه است. هنگامی که اعصاب در سیستم دهلیزی تحت تأثیر قرار بگیرد می تواند این تعادل در بدن را دچار اختلالاتی نماید.

 

. آتاکسی اکتسابی

از آنجا که انواع مختلفی از آتاکسی وجود دارد، علل مختلفی نیز وجود دارد. یکی از این علل ها، آتاکسی اکتسابی می باشد. آسیب های مغزی مثل ضربه مغزی و صدمات تروماتیک مغزی، قرار گرفتن در معرض سمی با مواد شیمیایی، فلزات یا مواد مانند جیوه، سرب و غیره. همچنین عواملی مثل عفونت های باکتری هایی و یا ویروسی که می توانند تاثیر در سیستم عصبی داشته باشند.

 

. آتاکسی مخچه‌ای ایدیوپاتیک ( ILOCA )

آتاکسی مخچه‌ای بر اثر ضایعات خود مخچه رخ‌ داده است و زمانی که قسمتی از مخچه شروع به ازبین‌رفتن کند، بروز می‌کند. این بیماری سبب ارتباطات متقاطع مغز شده و گاهی اختلالات نیمکره متقابل را تقلید می‌کند. این ارتباط نامنظم سبب بروز ناهماهنگی و عدم تعادل می‌شود و آتاکسی مخچه‌ای رخ می‌دهد.

 

. آتاکسی حسی ( Sensory )

آتاکسی حسی (SA) نوعی آتاکسی است که در اثر اختلال در اعصاب حسی جسمی ایجاد می‌شود که منجر به قطع سیگنال‌های بازخورد حسی می‌شود. این یعنی اختلال در انتقال حس عمقی از اندام‌ها به مغز رخ می‌دهد. افراد مبتلا به این نوع آتاکسی اغلب به دلیل ناتوانی در تشخیص موقعیت بدن خود بدون نگاه کردن، دچار مشکلات تعادلی می‌شوند.

 

. آتاکسی وراثتی یا ارثی

آتاکسی ارثی به دو دسته اصلی تقسیم می شوند، معمولاً از والدین به فرزند به ارث می‌رسد و نتیجه ژن‌های معیوب است که طی سالیان طولانی خود را نشان می‌دهد. البته هر فرزند فرد مبتلا به این اختلال فقط 50 درصد احتمال ابتلا به آتاکسی را در خود دارد.

 

 

علل و دلایل بروز  اختلال آتاکسی

آتاکسی معمولاً در اثر آسیب به بخشی از مغز به نام مخچه ایجاد می شود ، اما می تواند در اثر آسیب به نخاع یا سایر اعصاب نیز ایجاد شود. طناب نخاعی دسته ای طولانی از اعصاب است که از ستون فقرات عبور می کند و مغز را به سایر قسمت های بدن متصل می کند.

 ضربه به سر:
آسیب سر به هر آسیبی گفته می شود که منجر به ضربه به جمجمه یا مغز شود. اصطلاحات آسیب مغزی تروماتیک و آسیب سر اغلب به جای یکدیگر در ادبیات پزشکی استفاده می شوند.

سکته:
سکته مغزی یک وضعیت پزشکی است که در آن جریان خون ضعیف به مغز باعث مرگ سلولی می شود. دو نوع اصلی سکته مغزی وجود دارد: ایسکمیک، به دلیل کمبود جریان خون، و خونریزی دهنده، به دلیل خونریزی. هر دو باعث می شوند که بخش هایی از مغز به درستی کار نکنند.

 فلج مغزی:
فلج مغزی گروهی از اختلالات حرکتی است که در اوایل کودکی ظاهر می شود. علائم و نشانه ها در بین افراد و در طول زمان متفاوت است، اما شامل هماهنگی ضعیف، سفت شدن عضلات، عضلات ضعیف و لرزش است. ممکن است مشکلاتی در حس، بینایی، شنوایی و گفتار وجود داشته باشد.

 تومورهای مغزی:
تومور مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های غیرطبیعی در مغز تشکیل شوند. دو نوع اصلی تومور وجود دارد: تومورهای بدخیم و تومورهای خوش خیم.

 اسکلروز چندگانه:
مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری خود ایمنی است که در آن پوشش های عایق سلول های عصبی در مغز و نخاع آسیب می بینند.

 کمبود ویتامین:
کمبود ویتامین شرایط کمبود طولانی مدت یک ویتامین است. زمانی که ناشی از مصرف ناکافی ویتامین باشد، به عنوان کمبود اولیه طبقه بندی می شود، در حالی که زمانی که به دلیل یک اختلال زمینه ای مانند سوء جذب باشد، کمبود ثانویه نامیده می شود.

 

تشخیص و روش‌های درمان آتاکسی

آتاکسی یک اختلال عصبی است که به عدم هماهنگی عضلات و مشکلات حرکتی، تعادلی و گفتاری منجر می‌شود. این بیماری می‌تواند علل ژنتیکی یا اکتسابی داشته باشد. تشخیص آتاکسی علاوه بر اینکه در بزرگسالان و کودکان مراحل مشابهی دارد، تفاوت هایی درعلل بیماری ممکن است وجود داشته باشد. تشخیص در هر گروه با معاینه بالینی شروع می شود که شامل بررسی هماهنگی حرکات، تعادل و عملکرد سیستم عصبی است. و از طرفی دیگر درمان‌های آتاکسی مانند فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی را شامل می شود. و در برخی موارد، بسته به علت آتاکسی، داروی های آتاکسی و جراحی نیز ممکن است انجام شود.

 

1) توانبخشی و فیزیوتراپی برای بیماران آتاکسی

فیزیوتراپی در آتاکسی نقش بسیار مهمی در بهبود تعادل، هماهنگی و قدرت عضلات افراد دارد. تکنیک‌های تمرینی متنوعی برای افزایش دامنه حرکتی و تقویت عضلات استفاده می‌شود. این روش‌ها بیمار را توانمند می سازد تا عملکردهای روزمره خود را ارتقاء و توسعه بخشد و از افتادن و مشکلات حرکتی جلوگیری نماید.

 

- بهترین مرکز درمان اختلال آتاکسی تهران

برای یافتن و بهره بردن از درمان های جدید آتاکسی، مراکز تخصصی نورولوژی و توانبخشی که تجهیزات پیشرفته و تیم‌های چند‌تخصصی دارند، بهترین گزینه هستند. کسانی که با دانش و تخصص خود همراه با تجهیزات پیشرفته و ابزارهای توانبخشی مدرن و همچنین دستگاه های ارزیابی حرکتی به بیماران خدمت می نمایند.

 

- بهترین متخصص درمان آتاکسی تهران

بهترین متخصص درمان آتاکسی در تهران یک نورولوژیست‌های باتجربه در زمینه اختلالات عصبی و حرکتی می باشد. این متخصص در کنار دانش خود، کنار تیم های توانبخشی دیگر همکاری مفیدی صورت می گیرد که در نهایت منجر به این می شود که دقت در تشخیص بالا می رود و بهتر می توان چالش های درمان را برطرف نمود.

2) کاردرمانی در آتاکسی

هدف کاردرمانی بهبود توانایی های حرکتی، تعادل و هماهنگی می باشد. کاردرمانی جسمی در کودکان همچنین در کاردرمانی جسمی در بزرگسالان سبب ارتقاء توانایی‌های حرکتی ظریف و افزایش استقلال در فرد می شود. کاردرمانگرها از تکنیک‌های متنوعی مانند تقویت مهارت‌های دستی، بهبود تعادل و هماهنگی و استفاده از تجهیزات کمکی بهره می‌برند تا کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشند.

 

- بهترین کاردرمانگر آتاکسی تهران

بهترین کاردرمانگر در تهران در مراکز تخصصی کاردرمانی که تجربه در درمان اختلالات عصبی دارند، مشغول به فعالیت هستند. ارائه درمان های جدید آتاکسی توسط کاردرمانگران ماهر و باتجربه برای این بیماران، توانسته تأثیر قابل‌توجهی در بهبود عملکردهای حرکتی و استقلال آن‌ها داشته باشد.

 

3) گفتاردرمانی در اختلال آتاکسی

اختلال آتاکسی روی گفتار بیمار نیز تأثیر گذار بوده است. گفتاردرمانگرها توانسته اند بیماران را قادر سازند تا مهارت‌های گفتاری و بلع خود را بهبود بخشند. در این حوزه تمرینات تقویت عضلات گفتاری و تکنیک‌های بهبود روانی گفتاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش‌ها می‌توانند بهبود قابل توجهی در وضوح گفتار و توانایی ارتباط بیمار ایجاد کنند.

 

 

زندگی با اختلال آتاکسی 

آتاکسی می‌تواند چالش‌های بزرگی در زندگی روزمره فرد ایجاد کند، به‌ویژه در حرکات، تعادل، و هماهنگی. بیمارانی که از آتاکسی رنج می‌برند ممکن است در انجام فعالیت‌های ساده‌ای مانند راه‌رفتن، نوشتن یا صحبت‌کردن دچار مشکل شوند. این اختلال اغلب پیشرونده است، بنابراین نیاز به مراقبت‌های مداوم و تنظیمات خاص برای سازگاری با تغییرات فیزیکی دارد. با این حال، با کمک توانبخشی، داروی های آتاکسی، و حمایت خانواده، افراد می‌توانند زندگی بهتری را تجربه کنند و استقلال خود را حفظ کنند.

 

. چگونه کیفیت زندگی بیماران آتاکسی را بهبود دهیم؟

بهبود کیفیت زندگی بیماران آتاکسی نیاز به ترکیبی از توانبخشی، کاردرمانی، فیزیوتراپی، و حمایت روانی دارد. تمرینات منظم برای تقویت عضلات و بهبود تعادل، استفاده از تجهیزات کمکی مانند واکر یا ویلچر، و تنظیمات محیطی برای کاهش خطرات احتمالی از جمله گام‌های مهم هستند. علاوه بر این، حمایت‌های اجتماعی و روان‌شناختی برای کاهش استرس و تقویت روحیه بیمار ضروری است.

 

. نقش خانواده در حمایت از بیماران آتاکسی

خانواده نقشی کلیدی در حمایت از بیماران آتاکسی ایفا می‌کند. آن‌ها با فراهم کردن محیطی امن، تشویق به مشارکت در فعالیت‌های روزمره، و کمک در انجام تمرینات توانبخشی، به بیماران کمک می‌کنند تا استقلال خود را تا حد ممکن حفظ کنند. همچنین، حمایت عاطفی از طریق ایجاد فضایی مثبت و انگیزشی به کاهش استرس و تقویت روحیه بیمار کمک می‌کند. همکاری خانواده با تیم درمانی نیز برای ارائه مراقبت‌های مناسب و تنظیمات لازم بسیار مهم است.

 

سخن پایانی
و در آخر کاردرمانی و گفتاردرمانی توانسته سبب بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف و همچنین تقویت عضلات گفتاری در اختلال آتاکسی شود. ترکیبی از توانبخشی، مراقبت‌های پزشکی، و حمایت روانی می‌تواند به بیماران کمک کند تا به شکلی مؤثرتر با چالش‌های این بیماری کنار بیایند و استقلال نسبی خود را حفظ کنند. نقش خانواده و جامعه در ارائه حمایت عاطفی و عملی نیز بسیار مهم است تا بیماران احساس تنهایی و انزوا نکنند.