اختلال خواندن در کودکان
اختلال خواندن یک نوع اختلال یادگیری است که بر توانایی کودک در خواندن و حتی نوشتن تأثیر میگذارد. این مشکل به علت تفاوتهایی در نحوه پردازش اطلاعات توسط مغز ایجاد میشود و هیچ ارتباطی با هوش یا تلاش کودک نداشته و علائم آن ممکن است شامل مشکلاتی در شناسایی کلمات، مشکلات در تلفظ صحیح کلمات، و دشواری در درک متن خوانده شده باشد. با وجود مرکز درمان اختلال خواندن در تهران و مداخلات زود هنگام تیم مجرب این مرکز کودکان میتوانند مهارتهای خود را تقویت کرده و بر این چالشها غلبه کنند.
در ادامه مقاله، به مباحثی از جمله علل و عوامل مؤثر در اختلال خواندن، روشها و ابزارهایی که برای تشخیص اختلال خواندن استفاده میشود، و شناسایی علائمی که میتواند به والدین و معلمان کمک کند تا اختلال خواندن را در کودکان شناسایی نمایند پرداختهایم.
اختلال خواندن چیست؟
اختلال خواندن، که با نام دیگر دیسلکسیا (Dyslexia) نیز شناخته میشود، یک نوع اختلال یادگیری است که توانایی کودک را در خواندن دچار مشکل می سازد. این مشکل ممکن است در شناسایی و تلفظ کلمات، فهم مطالب خوانده شده، و نوشتن متنهای ساده نمایان شود که میتواند به طور جدی بر عملکرد تحصیلی و اعتماد به نفس کودک تأثیر گذار باشد. با این حال، با تشخیص زودهنگام و مداخلات مناسب، کودکان میتوانند مهارتهای خواندن خود را بهبود بخشند و بر این چالشها غلبه کنند.
. پیشینه اختلال خواندن در کودکان
پیشینه پیدایش این نوع اختلال برمی گردد به قرن نوزدهم که از آن به عنوان یک مشکل خاص در یادگیری شناسایی شد.به این صورت شکل گرفت که پزشکان و روانشناسان متوجه شدند که برخی کودکان با وجود داشتن هوش عادی، در خواندن و نوشتن دچار اختلالاتی هستند. برای تشخیص این فرآیند در طول زمان، تحقیقات بسیاری انجام شد که نشان داد این اختلال به دلیل تفاوتهای عصبی در مغز رخ میدهد. همچنین در ادامه این تحقیقات نتایجی یافت شد که شناخت بهتری از اختلال خواندن در کودکان را به دست آورد و روشهای آموزشی و درمانی موثرتری به دنبال آن برای کمک به کودکان مبتلا به دیسلکسیا توسعه شکل گرفت.
. نقش اختلال خواندن در توسعه زبان و مهارتهای ارتباطی
اختلال خواندن باعث میشود کودکان در شناسایی و تلفظ صحیح کلمات و همچنین در فهم معانی متون دچار چالش هایی بشوند. گاهی این مشکلات منجر به کاهش اعتماد به نفس و مشکلات در بیان کلامی و نوشتاری کودک می شود. همچنین، اختلال خواندن بر توانایی کودکان در درک و استفاده مؤثر از زبان در تعاملات اجتماعی بی تاثیر نبوده، و به نوبه خود توانسته بر روابط با دیگران تأثیر منفی بگذارد.
علائم اختلال خواندن در کودکان
دانستن ناتوانیهای یادگیری به سبب اینکه ممکن است هر علائمی از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، دشوار باشد. بهدلیل تنوع گسترده، نمی توان به طور دقیق بیان کرد که کودک دارای اختلال خواندن می باشد. و حتی گاهی پیش آمده است که کودکانی که دچار این نوع اختلال نمی باشند نشانه هایی مشابه از خود بروز دهند. در صورتی که این نشانه ها به طور مدام ادامه یابد می توان با مراجعه به مرکز توانبخشی غرب تهران با ارائه خدمات و تشخیص دقیق خود از وجود این نوع اختلال مطمئن شد.
تشخیص این اختلال توسط بهترین متخصص بیش فعالی واقع در تهران که زیر نظر تیم مجرب می باشد، قابل انجام می باشد.
-
شایع ترین علائم اختلال خواندن در کودکان
کودکانی که دچار اختلالاتی در خواندن هستند ممکن است نتوانند حروف و کلمات را به درستی شناسایی کنند یا دچار اشتباه در خواندن آنها شوند. دشواری در تلفظ صحیح کلمات و جابهجا کردن یا حذف حروف درهنگام خواندن از دیگر علائم این نوع اختلال می باشد.همچنین این امکان هست که کودک، در درک معانی متون خوانده شده، به یادآوری اطلاعات یا برقراری ارتباط منطقی بین جملات دچار مشکل شود که در نهایت منجر به کاهش اعتماد به نفس و انگیزه در کودک شود و تأثیر منفی بر عملکرد تحصیلی و اجتماعی او داشته باشد. مشکلاتی در نوشتن صحیح کلمات و استفاده نادرست از حروف و کاهش سرعت خواندن از دیگر علائم این نوع اختلال می تواند محسوب شود.
. مشکلات تشخیص و شناخت حروف
مشکلات تشخیص و شناخت حروف به ناتوانی در شناسایی صحیح و یادآوری حروف الفبا اشاره دارد. کودک ممکن است حروف را با هم اشتباه بگیرد و مثلا تشخیص ندهد که کلمه ب با پ باهم فرق دارد، یا پیش می آید که نمی تواند کلمات را به همدیگر ربط بدهد و باهم ترکیب کند و جمله خوانایی را بدست بیاورد. در بعضی موارد به یاد آوردن اشکال حروف برای کودک دشوار می باشد و آن را فراموش می کند به طوری که سبب می شود کودک تشخیص ندهد که چه کلمه ای می خواهد بخواند، در نتیجه باعث نواقصی در خواندن و نوشتن کودک می شود.
. مشکل در به خاطر سپردن کلمات و عبارات
مشکل در به خاطرسپردن کلمات و عبارات در کودک به صورت های مختلفی اتفاق می افتد، کودکانی که دارای عدم تمرکز و اختلال بی توجهی هستند ممکن است بیشتر دچار این مشکلات شوند، که به دلیل این است که کلمات به خوبی در ذهن تثبیت نمی شود. عوامل دیگری که کودک را در به خاطر سپردن کلمات با مشکل مواجه می کند محیطی است که در آن قرار دارد؛ با تشویق و یا حمایت از کودک، باعث می شود استرس او کاهش یابد که به دنبال این امر سبب می شود کودک بر تمرکز و تقویت توانایی های حاظه برای به خاطر سپردن کلمات ترغیب شود.
. سرعت خواندن پایین و مشکل در روانخوانی
یکی از روشهای مؤثر، تمرین روزانه با استفاده از کتابهای مناسب سن و سطح کودک است که به تقویت مهارتهای خواندن می انجامد. همچنین، کاربا کارتهای لغت نیز، در تقویت دایره لغات و شناسایی سریع کلمات اثر گذار است و استفاده از تمرینهای پیشخوانی، خواندن کلمات براساس تصاویر و خط کشیدن زیر لغات برای دنبال کردن کلمه از جمله مواردی است که روان خوانی کودک را تسهیل می بخشد.
. اشتباهات مکرر در تلفظ کلمات
این اختلالات معمولاً با مشکلاتی در پردازش زبانی و خواندن همراه می باشد، مثل ناتوانی در تشخیص صحیح و شناسایی کلمات و مشکلاتی از این قبیل. در موارد دیگر هجی کردن کلمات تاثیر زیادی بر توانایی خواندن و نوشتن کودک دارد مثلا ممکن است کودک کلمات را جابه جا به کار ببرند و یا بر اثر یادآوری نادرست نتواند کلمه را درست به یاد بیاورد و تلفظ کند.
. ناتوانی در درک مطلب و مفاهیم متنی
گاه ناتوانی در درک مطلب و مفاهیم متنی، به معنای دشواری در فهم و پردازش اطلاعاتی است که از طریق متن ارائه شده است. کودک ممکن است نتواند نکات اصلی یا جزئیات متن را به درستی درک کند و به اشتباه به نتیجهگیریهایی نادرست برسد. از سوی دیگر ممکن است گاهی این ناتوانی در درک مطلب ناشی از اختلالات دیگر از جمله بیش فعالی در کودک باشد که این امرتوسط بهترین متخصص بیش فعالی واقع در تهران که زیر نظر تیم مجرب می باشد، قابل تشخیص می باشد و می توان دریافت که کودک چرا در درک مفاهیم دچار اختلال شده است.
. اجتناب از خواندن و بی علاقگی به کتاب ها
اجتناب از خواندن و بیعلاقگی به کتابها در کودکان میتواند نشانهای از اختلالات خواندن یا مشکلات آموزشی باشد. کودکانی که در خواندن مشکلاتی مانند دیسلکسی یا درک مطلب دارند، ممکن است از فعالیتهای مربوط به خواندن پرهیز کنند زیرا احساس میکنند که موفق نخواهند شد یا تجربههای ناخوشایندی از این فعالیت دارند. این بیعلاقگی میتواند ناشی از کاهش اعتماد به نفس، مشکلات توجه و تمرکز، یا تجارب منفی آموزشی باشد. این علائم نشاندهنده نیاز به ارزیابی و مداخله تخصصی از سوی متخصصان گفتاردرمانی یا روانشناس آموزشی است تا مشکلات شناسایی شده و راهکارهای مناسب برای بهبود تواناییهای خواندن و ایجاد انگیزه در کودک ارائه شود.
. خستگی و ناامیدی در حین مطالعه
این کودکان ممکن است به دلیل مشکلاتی که شامل دشواری در شناسایی و پردازش کلمات دارند، احساس خستگی و ناامیدی کنند. این احساسات ناشی از تلاشهای مداوم و بینتیجه برای فهم متن، احساس ناکامی در درک مطلب، و عدم موفقیت در تکالیف خواندنی می باشد. این وضعیت باعث کاهش انگیزه و تمایل کودک به مطالعه شود. در چنین مواردی، مهم است با ارائه راهکارهای آموزشی و حمایتی مناسب به بهبود تواناییهای خواندن و کاهش احساسات منفی در کودک کمک بشود.
-
تفاوت علائم اختلال خواندن در پسران و دختران
شناخت تفاوتها در علائم اختلال خواندن به شناسایی و درمان مؤثرتر این نوع اختلال در هر جنس می تواند کمک کننده باشد. پسران ممکن است بیشتر با نشانههای واضحتر در پردازش و تواناییهای خواندن ظاهر شوند، در حالی که دختران ممکن است مشکلات بیشتری در درک مطلب و سازماندهی اطلاعات داشته باشند. پسران نشانههای اختلال خواندن را به شکل پرخاشگری، بیقراری یا رفتارهای نافرمانی بروز می دهند، در حالی که دختران معمولاً مشکلات خود را به صورت ناامیدی و کمبود اعتماد به نفس نشان می دهند. مطالعات نشان داده است که دختران ممکن است نسبت به درمان و مداخلههای آموزشی پاسخ بهتری نشان دهند و سریعتر پیشرفت کنند، در حالی که به دلیل مشکلات توجه و تمرکز، پیشرفت کمتری داشته باشند.
علت بروز اختلال خواندن(dyslexia)
اختلال خواندن به دلیل مشکلات در پردازش اطلاعات زبانی به وجود میآید که ناشی از نقص در ساختار یا عملکرد نواحی خاصی از مغز می باشد. این اختلال معمولاً به دلیل تغییرات عصبی ژنتیکی ایجاد میشود که بر توانایی شناسایی و پردازش صداهای کلمات تأثیر میگذارد. همچنین،عوامل ژنتیکی نیز مستعد بودن فرد به این اختلال را افزایش می دهد، زیرا این اختلال ممکن است در خانوادهها ارثی باشد. علاوه بر این، تعامل با عوامل محیطی مانند آموزش و تجارب اولیه نیز بر شدت این اختلال بی تاثیر نیست. در مجموع، دیسلکسی نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی، عصبی و محیطی است که بر پردازش زبانی اثر میگذارد.
.علائم دیسلکسیا در کودکان پیش از دبستان
در کودکان پیش از دبستان، علائم دیسلکسیا معمولاً شامل مشکلاتی در یادگیری صداها و حروف می باشد. این کودکان ممکن است دیرتر از همسالان خود شروع به گفتن کلمات کنند یا در یادگیری نامها و صداهای مختلف مشکل داشته باشند. همچنین، ممکن است نتوانند تصاویر را به درستی شناسایی نمایند یا در ترتیب دادن داستانها و اطلاعات دچار مشکل شوند. این مشکلات باعث ایجاد احساسات منفی نسبت به یادگیری در کودک می شود. شناسایی زودهنگام این علائم و ارائه کمکهای مناسب به بهبود وضعیت کودک و پیشگیری از مشکلات جدیتر در آینده می انجامد.
.علائم اختلال خواندن در دبستانی ها
کودکان دبستانی با اختلال خواندن در مدرسه و یا حتی خانه با مشکلات مختلفی مواجه هستند، ممکن است در تکالیف مربوط به خواندن و نوشتن دچار مشکل شوند و نتوانند به موقع و به درستی آنها را انجام دهند که این امر منجر به این می شود که نمرات و عملکرد تحصیلی در دروس مختلف کاهش یابد. دشواری در خواندن نیز یادگیری مهارتهای جدید در کودک را کند می نماید و باعث عقبافتادن از سایرهمکلاسیهای خود می شود. حل مشکلات کودکان با اختلال خواندن نیازمند شناسایی و حمایت مناسب از سوی معلمان و والدین است تا سبب بهبود مهارتهای خواندن و کاهش مشکلات مرتبط با آن شود.
. نشانه های اختلال خواندن در نواجوانان و بزرگسالان
در نوجوانان و بزرگسالان، اختلال خواندن باعث به وجود آمدن مشکلاتی در پردازش متون پیچیده می شود. این افراد ممکن است در خواندن و درک مطالب طولانی کند باشند و در نوشتن و سازماندهی اطلاعات دچار مشکل شوند. همچنین، ممکن است از فعالیتهای مربوط به خواندن و نوشتن، مانند تهیه گزارش یا مطالعه برای امتحانات، اجتناب کنند. این مشکلات و اختلال یادگیری در بزرگسالان میتواند باعث کاهش اعتماد به نفس و افزایش اضطراب شود، به ویژه در موقعیتهای تحصیلی یا حرفهای فرد.
تشخیص و ارزیابی برای اختلال خواندن در کودکان
تشخیص و ارزیابی اختلال خواندن در کودکان توسط متخصص درمان اختلال خواندن در کودکان که شامل بررسی دقیق عملکرد خواندن و نوشتن کودک می باشد، باعث شده است تا این فرآیند دارای ارزیابیهای جامع زبانی، شناختی و تحصیلی شود که تستهای روانشناختی، تحلیل الگوهای خواندن و نوشتن، و همچنین استفاده از نقش والدین در اختلال خواندن را شامل بشود.در واقع هدف از این ارزیابیها و نقش والدین، شناسایی مشکلات خاص کودک، تعیین نیازهای آموزشی و درمانی، و طراحی برنامههای مداخلهای مناسب برای بهبود مهارتهای خواندن می باشد.
-
چگونه اختلال خواندن را تشخیص دهیم؟
تشخیص اختلال خواندن شامل یک ارزیابی جامع از عملکرد خواندن و مهارتهای زبانی کودک است. این فرآیند معمولاً با بررسی تاریخچه تحصیلی و علائم کودک آغاز میشود، که شامل مصاحبه با والدین و معلمان برای جمعآوری اطلاعات است. سپس، تستهای استاندارد برای ارزیابی تواناییهای خواندن، نوشتن و درک مطلب کودک انجام میشود. همچنین، ارزیابی عملکرد کودک در تکالیف مدرسهای و اطمینان از اینکه مشکلات خواندن ناشی از عوامل دیگر نیست، جزء مراحل مهم تشخیص است.
. نقش آزمونهای روان شناختی در تشخیص اختلال خواندن
آزمونهای روانشناختی نقش مهمی در تشخیص اختلال خواندن دارد، زیرا این آزمونها به طور دقیق تواناییهای شناختی و زبانی کودک را بررسی میکند، که شامل ارزیابیهای تخصصی برای سنجش مهارتهای پردازش فونولوژیک، حافظه کاری، و توجه می باشد و به شناسایی مشکلات خاص در پردازش اطلاعات زبانی می پردازد. علاوه بر این، آزمونهای روانشناختی به تفکیک اختلال خواندن از مشکلات دیگر مانند اختلالات شنوایی یا بینایی و تعیین نیازهای آموزشی و درمانی کودک کمک می نماید.
-
معرفی روشهای ارزیابی اختلال خواندن در کودکان
برای ارزیابی اختلال خواندن در کودکان، روشهای متعددی وجود دارد که به شناسایی و تحلیل دقیق مشکلات کمک میکند. این روشها شامل ارزیابیهای شناختی، آزمونهای تخصصی خواندن و نوشتن، ارزیابیهای فونولوژیک، و بررسیهای بالینی و برگزاری انواع تست هوش در کودکان هستند. هر یک از این روشها ابزارهای خاص خود را برای اندازهگیری تواناییهای زبانی، پردازش صداها، و مهارتهای خواندن به کار میبرد و به تعیین نقاط ضعف و قوت کودک در این زمینه کمک میکند.
. آزمونهای خواندن و نوشتن:
این نوع آزمون ها به طور خاص برای ارزیابی مهارتهای خواندن و نوشتن طراحی شدهاند. آزمونهایی شامل آزمون خواندن گودیناف و آزمون خواندن درک مطلب به شناسایی مشکلات در خواندن و هجی کردن کمک میکند.
. ارزیابیهای فونولوژیک:
این ارزیابیها به بررسی توانایی کودک در پردازش صداها و ساختارهای زبانی میپردازند و شامل تستهایی مانند آزمون تحلیل فونولوژیک هستند که به شناسایی مشکلات در پردازش و ترکیب صداها می انجامد.
. بررسیهای بالینی و مشاهدهای:
بررسی در این نوع روشها شامل مصاحبه با والدین و معلمان و مشاهده مستقیم کودک در محیطهای آموزشی و خانگی می باشد که سبب جمعآوری اطلاعات جامع درباره رفتارها و مهارتهای خواندن و نوشتن کودک می شود.
. برگزاری آزمون های تست هوش:
این آزمون به بررسی تواناییهای شناختی مختلف کودک، از جمله پردازش اطلاعات، حافظه کاری، و مهارتهای زبانی میپردازد. از طریق مجموعهای از مقیاسها و زیرمقیاسها، آزمون تست هوش به شناسایی نقاط ضعف و قوت در عملکرد شناختی کودک می انجامد. نتایج این آزمون میتواند الگوهای خاصی را در تواناییهای پردازشی کودک نشان دهد که ممکن است به مشکلات خواندن مرتبط باشد. این اطلاعات به متخصصان کمک میکند تا برنامههای آموزشی و درمانی فردیسازی شده برای کودک طراحی کنند و مداخلات مناسبی برای بهبود مهارتهای خواندن و سایر مسائل شناختی ارائه دهند.
روشهای درمان اختلال خواندن کودکان
روشهای درمان اختلال خواندن در کودکان شامل برنامههای آموزشی تخصصی برای بهبود مهارتهای خواندن و نوشتن، مداخلههای زبانی برای تقویت پردازش صدا و حروف، و استفاده از تکنیکهای شناختی برای بهبود تواناییهای پردازش اطلاعات است. همچنین، استفاده از استراتژیهای یادگیری انفرادی و حمایت عاطفی نیز به کاهش مشکلات خواندن و افزایش اعتماد به نفس کودک کمک میکند.
جدیدترین رویکردهای درمان اختلال خواندن
دو رویکرد جدید در درمان اختلال خواندن شامل استفاده از تکنولوژیهای پیشرفته و روشهای مبتنی بر مغز و اعصاب هستند. آموزش مبتنی بر تکنولوژی از نرمافزارها و اپلیکیشنهای آموزشی تعاملی بهره میبرد که به طور خاص برای تقویت مهارتهای خواندن طراحی شدهاند و میتوانند تمرینات شخصیسازی شدهای برای پردازش صداها و درک مطلب ارائه دهند. از سوی دیگر، رویکردهای مبتنی بر مغز و اعصاب شامل تکنیکهای نورو فیدبک است که به بهبود عملکرد مغزی مرتبط با پردازش زبان کمک میکنند. این روشها با استفاده از دستگاههای پیشرفته به نظارت و تغییر فعالیتهای مغزی پرداخته و باعث تقویت مهارتهای شناختی و زبانی کودک می شود.
. گفتار درمانی در درمان اختلال خواندن
گفتار درمانی نقش کلیدی در درمان اختلال خواندن دارد، زیرا به بهبود مهارتهای زبانی و پردازشی کمک میکند. گفتار درمانگران با استفاده از تکنیکهای تخصصی، به کودکان در تقویت تواناییهای پردازش صدا، هجی کردن، و درک مطلب کمک میکنند. در مرکز کاردرمانی و گفتار درمانی شهرک غرب این خدمات به طور ویژه برای نیازهای فردی کودکان با اختلال خواندن ارائه میشود. این مرکز با استفاده از برنامههای درمانی تخصصی و فردیسازی شده، به بهبود تواناییهای خواندن کودک و ارتقاء مهارتهای زبانی و شناختی او می انجامد.
. استفاده از بازیها و فعالیتهای آموزشی
استفاده از بازیها و فعالیتهای آموزشی یکی از روشهای مؤثر در درمان اختلال خواندن است که به افزایش انگیزه و تعامل کودک کمک میکند. این روشها شامل بازیهای تعلیمی و فعالیتهای تعاملی است که به تقویت مهارتهای خواندن، هجی کردن، و درک مطلب میپردازند. بازیها میتوانند به شکلهای مختلفی از جمله پازلهای زبانی، بازیهای کارتپیشرفته و فعالیتهای گروهی طراحی شوند تا بهبود تواناییهای پردازشی و زبانی کودک را تسهیل کنند.
. تاثیر تکنولوژی های جدید در درمان اختلال خواندن
تکنولوژیهای جدید تأثیر قابل توجهی بر درمان اختلال خواندن دارند، زیرا امکانات پیشرفتهای برای بهبود مهارتهای خواندن و نوشتن فراهم میآورند. نرمافزارهای آموزشی به گونه ای طراحی شده اند تا تمرینات ویژهای برای تقویت مهارتهای پردازش صدا، خواندن، و درک مطلب ارائه دهند. این ابزارها به کمک روشهای چندحسی و فعالیتهای متنوع، یادگیری را جذاب و مؤثرتر میکنند. علاوه بر این، تکنیکهای یادگیری تطبیقی با تحلیل پیشرفت کودک و تنظیم تمرینات بر اساس نیازهای خاص او، کمک میکنند تا آموزش به صورت فردیسازی شده و بهینه باشد.
. نقاشی و موسیقی
نقاشی و موسیقی به عنوان ابزارهای تکمیلی در درمان اختلال خواندن میتوانند تأثیرات مثبتی داشته باشند. نقاشی به تقویت مهارتهای حرکتی ظریف و تواناییهای شناختی کمک می نماید و میتواند به بهبود تمرکز و خلاقیت کودک منجر شود. همچنین انجام فعالیتهای هنری با استفاده از تفکر بصری و تجسم، مفاهیم جدید را بهتر برای کودک جا می اندازد. از سوی دیگر، موسیقی با تمرینات شنیداری و ریتمیک، تقویت مهارتهای پردازش صوتی و فونولوژیک را به همراه دارد.
به طور خلاصه، تشخیص اختلال خواندن بر اساس ارزیابیهای تخصصی و مشاهده رفتار کودک در محیطهای مختلف انجام میشود. درمان اختلال خواندن شامل روشهای مختلفی مانند آموزشهای تخصصی خواندن، تمرینهای تقویت مهارتهای زبانی و استفاده از ابزارهای کمکی است. با تشخیص و درمان به موقع، میتوان به کودکان مبتلا به اختلال خواندن کمک کرد تا بر مشکلات خود غلبه کنند و به موفقیت تحصیلی برسند