سندروم تورت
سندروم تورت یکی از اختلالات عصبی نادری است که معمولاً در دوران کودکی بروز می‌کند و با بروز حرکات و صداهای ناگهانی، غیرارادی و غیرقابل‌کنترل به نام تیک شناخته میشود. اگرچه ممکن است این اختلال در نگاه اول عجیب یا حتی ترسناک به‌نظر برسد، اما بیشتر مبتلایان می‌توانند با شناخت، درمان مناسب و حمایت خانواده، زندگی کاملاً عادی و موفقی داشته باشند.آگاهی جامعه درباره تورت میتواند به کاهش تبعیض و درک بهتر مبتلایان کمک کند. پژوهش‌های بیشتر در این زمینه میتواند مسیرهای تازه‌ای برای درمان و بهبود کیفیت زندگی این بیماران فراهم کند.
سندروم تورت چیست؟
سندروم تورت نوعی اختلال عصبی است که در آن مغز سیگنال‌های حرکتی و صوتی را به‌صورت ناخواسته فعال می‌کند. این باعث بروز حرکات یا صداهای تکراری میشود که به آنها تیک گفته میشود. این تیکها ممکن است به‌صورت حرکات ساده مانند پلک زدن، شانه بالا انداختن یا تکان دادن سر ظاهر شوند، یا به شکل تیک‌های صوتی مانند صاف کردن گلو، سرفه، تکرار واژه‌ها و گاهی بیان ناگهانی کلمات ناخوشایند بروز کنند. شدت و نوع تیکها در افراد مختلف متفاوت است و معمولاً در دوران کودکی، بین ۵ تا ۱۰ سالگی، آغاز میشود.
با وجود آن‌که تورت یک بیماری مزمن به شمار می‌آید، بسیاری از مبتلایان در بزرگسالی کاهش چشمگیری در شدت تیکها را تجربه می‌کنند. درمان قطعی برای این سندروم وجود ندارد، اما با استفاده از دارو، رفتاردرمانی و حمایت‌های آموزشی و روانی، می‌توان علائم را کنترل و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشید. آگاهی عمومی از ماهیت واقعی این اختلال، نقش مهمی در کاهش قضاوت‌ها و برچسب‌های اجتماعی نسبت به مبتلایان دارد.
انواع تیکها در سندروم تورت
تیکها در سندروم تورت معمولاً در دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
تیک‌های حرکتی
تیک‌های حرکتی شامل حرکات غیرارادی و ناگهانی بدن هستند که فرد نمی‌تواند آنها را کنترل کند. این حرکات می‌توانند ساده باشند، مانند پلک زدن، چشم‌چرخاندن یا تکان دادن سر، یا پیچیده‌تر و بزرگ‌تر، مانند تکان دادن بازوها، لمس ناگهانی اشیاء یا حتی برخورد ناگهانی با دیگران. شدت و تکرار این حرکات در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است با گذر زمان تغییر کند.
تیک‌های صوتی
تیک‌های صوتی شامل صداهای ناگهانی و غیرارادی هستند که از دهان یا حنجره فرد خارج می‌شوند. این صداها می‌توانند ساده باشند، مانند صاف کردن گلو، خرخر یا سرفه، یا پیچیده‌تر، مانند تکرار کلمات یا فریاد زدن. در موارد نادر، این تیکها ممکن است شامل بیان کلمات نامناسب یا رکیک باشند. مانند تیک‌های حرکتی، شدت و نوع تیک‌های صوتی نیز در هر فرد متفاوت است و ممکن است با گذر زمان تغییر کنند.
علت بروز سندروم تورت
علت دقیق سندروم تورت هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است، اما تحقیقات نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، عصبی و محیطی در بروز این اختلال نقش دارد. یکی از مهم‌ترین عوامل، ژنتیک است؛ زیرا تورت در خانواده‌ها شایع‌تر بوده و سابقه خانوادگی نقش قابل توجهی در ابتلا دارد. علاوه بر این، اختلال در مواد شیمیایی مغز مانند دوپامین و سروتونین میتواند باعث بروز و تشدید تیکها شود. استرس و اضطراب نیز از عواملی هستند که ممکن است شدت تیکها را افزایش دهند. علاوه بر این، برخی شرایط محیطی دوران بارداری و زایمان، مانند زایمان زودرس یا وزن کم نوزاد، می‌توانند خطر ابتلا به سندروم تورت را افزایش دهند.
علائم سندروم تورت
علائم سندروم تورت معمولاً در سنین ۵ تا ۱۰ سالگی آغاز می‌شوند و ممکن است در دوران نوجوانی به اوج خود برسند. شدت و نوع این علائم در هر فرد متفاوت است و میتواند با گذر زمان تغییر کند. نشانه‌های رایج این اختلال شامل بروز تیک‌های حرکتی یا صوتی تکراری، ناگهانی و غیرارادی است که فرد کنترل کمی روی آنها دارد. معمولاً تیکها در شرایط استرس یا هیجان افزایش می‌یابند و در مقابل، هنگام تمرکز شدید یا خواب کاهش می‌یابند.
یکی از ویژگی‌های جالب سندروم تورت، تغییر شدت تیکها در شرایط مختلف است. برای مثال، استرس، هیجان یا خستگی میتواند باعث افزایش تیکها شود، در حالی که تمرکز شدید، فعالیت‌های سرگرم‌کننده یا خواب معمولاً آنها را کاهش می‌دهد. بسیاری از مبتلایان همچنین قبل از بروز تیک، احساس فشار یا نیاز درونی را تجربه می‌کنند که به آنها هشدار می‌دهد؛ این حالت گاهی با یک حس تنش در عضلات یا احساس اضطراب لحظه‌ای همراه است.
علائم تورت معمولاً در طول زمان تغییر می‌کنند و بسیاری از کودکان با بزرگ‌تر شدن، کاهش قابل‌توجهی در شدت تیکها تجربه می‌کنند. علاوه بر این، سندروم تورت گاهی با سایر اختلالات عصبی یا روانی مانند وسواس فکری ، بیش‌فعالی و نقص توجه یا اختلالات اضطرابی همراه است، که تشخیص و مدیریت آن را پیچیده‌تر می‌کند.
تشخیص سندروم تورت
تشخیص سندروم تورت توسط پزشک بر اساس شرح حال بیمار، مشاهده تیکها و بررسی تاریخچه خانوادگی انجام میشود. هیچ آزمایش خاصی برای تایید تورت وجود ندارد، اما پزشک ممکن است برای رد سایر اختلالات عصبی، آزمایش‌هایی مانند MRI یا EEG را تجویز کند.
برای تشخیص تورت، چند معیار مهم وجود دارد: فرد باید حداقل دو تیک حرکتی و یک تیک صوتی داشته باشد، این تیکها باید بیش از یک سال ادامه پیدا کرده باشند و علائم باید قبل از ۱۸ سالگی آغاز شده باشند. رعایت این معیارها به پزشک کمک می‌کند تا سندروم تورت را از سایر اختلالات مشابه تمایز دهد.
درمان سندروم تورت
در حال حاضر درمان قطعی برای سندروم تورت وجود ندارد، اما روش‌های مختلفی برای کاهش شدت علائم و بهبود کیفیت زندگی مبتلایان وجود دارد. داروها معمولاً برای کنترل تیکها یا اختلالات همراه مانند اضطراب، وسواس یا بیش‌فعالی به کار می‌روند و شامل مهارکننده‌های دوپامین مانند هالوپریدول و ریسپریدون، داروهای ضد اضطراب و در برخی موارد داروهای مرتبط با بیش فعالی هستند.
علاوه بر درمان دارویی، رفتاردرمانی و روان‌درمانی نقش مهمی در مدیریت تیکها دارند. در این روش‌ها فرد با شناسایی تیکها، تمرین کنترل آنها و استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی و کاهش استرس میتواند تا حد زیادی علائم خود را مدیریت کند. حمایت خانواده و آشنایی اطرافیان با ماهیت اختلال نیز تأثیر بسزایی در کاهش فشار روانی و بهبود کیفیت زندگی دارد.
در موارد شدید و مقاوم به درمان‌های معمول، روش‌های نوین مانند تحریک مغزی عمقی یا سایر روش‌های نوروتراپی می‌توانند به عنوان گزینه‌های کمکی بررسی شوند.
زندگی با سندروم تورت
افراد مبتلا به سندروم تورت می‌توانند زندگی کاملاً موفق و پرباری داشته باشند. بسیاری از شخصیت‌های مشهور در زمینه‌های مختلف، از جمله موسیقی و ورزش، با این اختلال زندگی می‌کنند. زندگی موفق با تورت نیازمند رعایت چند نکته ساده اما مؤثر است: کاهش استرس، داشتن خواب کافی، حضور در محیط‌های حمایتی مانند مدرسه یا محل کار و صحبت با دیگران درباره اختلال برای افزایش آگاهی و درک بهتر اطرافیان. رعایت این نکات میتواند به کاهش فشار روانی، بهبود کیفیت زندگی و افزایش اعتماد به نفس افراد مبتلا کمک کند.
سخن پایانی
با کنترل مناسب تیکها و دریافت حمایت خانواده و محیط، افراد مبتلا به سندروم تورت می‌توانند زندگی موفق و پرانرژی داشته باشند و هیچ محدودیتی در دستیابی به اهدافشان ندارند. تورت نشانه ضعف یا کم‌هوشی نیست؛ بلکه تنها روشی متفاوت از عملکرد مغز است. افزایش آگاهی و درک جامعه نقش کلیدی در کاهش فشار روانی و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به تورت ایفا می‌کند.
