گفتاردرمانی در بیماران مبتلا به تومور مغزی
تومور مغزی به تجمعی غیرطبیعی از سلولها گفته میشود که در بافت مغز یا نخاع رشد میکنند و بسته به محل و سرعت رشد، این تودهها میتوانند به ساختارهای مغزی مجاور فشار وارد کرده یا آنها را تخریب کنند. مغز، به عنوان مرکز کنترل بدن، مسئول تمام کارکردهای شناختی، حرکتی و حسی است. پس مناطقی مانند لوب فرونتال که مسئول برنامهریزی و تولید گفتار و لوب تمپورال که مسئول درک زبان و حافظه هستند و پل مغزی که مسئول کنترل حرکتی عضلات گفتاری و بلع است، اگر تحت تأثیر قرار گیرند، مستقیماً ارتباط و تغذیه فرد را مختل میکنند.
اختلالات ناشی از تومور مغزی فراتر از ضعف جسمانی است و بیشتر بر توانایی برقراری ارتباط مؤثر و عملکرد شناختی فرد اثر میگذارند. در چنین شرایطی، توانبخشی ارتباطی و بلع توسط گفتاردرمانگر بسیار مهم خواهد بود و باید یک برنامه درمان جامع برای بیمار پیاده سازی شود. برای این منظور هم تیم تخصصی گفتاردرمانی در بازگرداندن این کارکردها و حفظ استقلال بیمار باید از تمرینات ویژهای استقاده کنند.
الگوی اختلالات گفتار و زبان در بیماران تومور مغزی
پیامدهای تومور مغزی بر ارتباط بسیار متنوعاند و اغلب به صورت ترکیبی مشاهده میشوند که آفازی یکی از این موارد است. این اختلال به دلیل آسیب به مناطق زبانی قشر مغز رخ میدهد و توانایی فرد در درک زبان، بیان گفتاری، خواندن و نوشتن را تحت تأثیر قرار میدهد. برای مثال، تومورهای لوب تمپورال بیشتر سبب آفازی ادراکی میشوند، در حالی که تومورهای لوب فرونتال منجر به آفازی بیانی میگردند. در مورد اختلال دیزآرتری نیز باید بگویم این اختلال به ضعف یا ناهماهنگی عضلات دخیل در تولید گفتار در زبان، لبها، حنجره و دیافراگم برمیگردد. در توضیح این اختلال میتوان اینگونه گفت تومورهایی که بر مخچه، ساقۀ مغز یا راههای حرکتی عصبی اثر میگذارند، میتوانند گفتار را آهسته، مبهم، پرفشار یا نامنظم سازند. این وضعیت مستقیماً بر قابل فهم بودن کلام اثر میگذارد که یکی از اهداف اصلی در گفتاردرمانی در منزل است.
اختلالات شناختی-ارتباطی هم اینگونه هستند که تومورهای گستردهتر، بهویژه در لوب فرونتال و تحت قشری، میتوانند بر مهارتهای ظریفتر ارتباطی اثر بگذارند. این موارد شامل سازماندهی افکار، پردازش اطلاعات اجتماعی، توجه پایدار، حل مسئله و استفاده مناسب از زبان در بافت اجتماعی است. در صورتی که با این اختلال مواجه شوید ممکن است در شروع مکالمه یا درک کنایهها با مشکلات زیادی مواجه شوید که باید به کمک تیم گفتار درمانی این مشکل را حل کنید.
ارزیابی گفتاری و زبانشناسی در تومورهای مغزی
تیم پزشکی ابتدا باید یک ارزیابی دقیق در برای اختلالات انجام دهد تا بتواند یک هر برنامه درمانی موفق را انجام دهد. یکی از این مراحل ارزیابی پیش از عمل که باید قبل از جراحی، ارزیابی اولیه انجام شود تا کارکرد ارتباطی پایه بیمار مشخص شود. این دادهها هم به جراح برای نقشهبرداری عصبی کمک میکنند و هم به عنوان یک نقطه مرجع برای مقایسه پس از عمل کاربرد دارند. ارزیابی پس از عمل نیز در اوایل دوره حاد پس از جراحی انجام میشود تا هر گونه نقص جدید یا تشدید شده شناسایی شود و البته ارزیابیهای ابتدایی که مورد بررسی قرار میگیرند و در ارزیابیهای دورهای که در طول شیمیدرمانی یا رادیوتراپی، برای پایش تغییرات یا پیشرفت اختلالات، ارزیابیهای منظم تکرار میشوند نیز این موارد چک میشوند.
ابزارهای ارزیابی نیز شامل آزمونهای استاندارد شده برای آفازی، آزمونهای بلع و چکلیستهای تخصصی برای ارزیابی کارکردهای شناختی-ارتباطی هستند که بهترین معیار برای بررسی و تأثیر اختلال بر کیفیت زندگی فرد را بررسی میکنند. به کمک این ابزارها توانایی مشارکت فعال در زندگی روزمره بیمار نیز بهتر بررسی میشود.
برنامهریزی درمانی مبتنی بر محل و نوع تومور
برنامه درمانی تیم ما در مجموعه دکتر سیانکی کاملاً بر اساس یافتههای تصویربرداری عصبی MRI و محل تومور شخصیسازی میشود که در تومورهای لوب فرونتال اگر بخشهای قدامی آسیب دیده باشند، تمرکز تیم بیشتر برای درمان گفتار هدفمند، وشروع کلام و کارکردهای مهم است. لذا از تکنیکهایی مانند تحریک محدودیت و اجبار و آموزش برنامهریزی کلامی در این دوره استفاده میشود. در تومورهای لوب تمپورال نیز آسیب به این مناطق که مرکز درک هستند، نیازمند تمرینهای تقویت درک شنیداری، تمایز واجها و بازخوانی واژگان است و استفاده از اشارات غیرکلامی و تکنیکهای تحریک معنایی در این درمان میتواند اثر بهتری داشته باشد.
تومورهای بریجلاین یا ساقۀ مغز هم میتواند موجب دیزآرتری شدید و دیسفاژی شوند و روند درمان برای تقویت عضلات گفتاری، افزایش فشار دمشی و استفاده از ابزارهای کمکی ارتباطی است. به همین منظور خدمات بهترین مرکز گفتاردرمانی تهران در مجموعه شامل طراحی این برنامههای بسیار هدفمند است که میزان بازیابی کارکرد را به حداکثر میرساند و بیمار در کوتاهترین زمان روند بهبود را مشاهده میکند.
گفتاردرمانی در دوره پیش از عمل، پس از عمل و حین رادیوتراپی و شیمیدرمانی
در دوره پیش از عمل هدف آموزشهای مورد نیاز و آمادهسازی بیمار و خانواده است تا هم بیمار بتواند بهترین دوره نقاهت را طی کند و هم توانایی ارتباطی جایگزین را یاد بگیرد تا در صورت تشدید مشکل پس از عمل، آمادگی بیشتری داشته باشد. در دوره پس از عمل نیز تمرکز بر تثبیت وضعیت بلع و بازگرداندن سریعترین سطح ارتباط است. همچنین حین رادیوتراپی یا شیمیدرمانی که بیمار معمولاً با خستگی و عوارض جانبی سیستمیک روبروست، هدف ما حفظ عملکرد موجود و پیشگیری از بدتر شدن اختلال است. لذا استفاده از گفتاردرمانی در منزل در این فاز، به دلیل کاهش توان حرکتی بیمار، بسیار اثربخش و متخصصان ما توصیه بیشتری برای انجام این کار دارند.
توانبخشی بلع در بیماران تومور مغزی
اختلال بلع در تومورهای مغزی، بهویژه آنهایی که به ساقه مغز یا مسیرهای قشری مربوط به بلع فشار میآورند، یک خطر جدی و بالقوه کشنده است که با ارزیابی زیر میتواند این مشکل را کنترل کرد.
مورد اول تستهای غربالگری بالینی مانند تست آب است که اطلاعات دقیقی به پزشک میدهد. تستهای ابزاری مانند FEES یا VFSS در مراکز همکار نیز برای دیدن مسیر غذا و تعیین شدت اختلال میتوانند تاثیر مثبتی در دوره درمان داشته باشند. برای راهکارهای عملی گفتاردرمانی نیز باید از تکنیکهایی مثل تکنیک وضعیتی استفاده کرد که با آموزش دادن نحوه تغییر سر و بدن هنگام بلع برای مسدود کردن مسیر هوایی یا استفاده بهتر از نیروی جاذبه میتواند نتیجه موثری داشته باشد. در مورد تمرینهای تقویتی هم تمرینهایی برای تقویت عضلات دهانی-حلقی انجام میشود. برخی این موارد مانند تمرین شوکر و تمرین ماساکو هستند.
تمرینها، تکنیکها و نقش خانواده
اختلالات شناختی-ارتباطی، که اغلب در بیماران تومور مغزی دیده میشود، نیازمند کمکهای دقیق و ساختارمند است که باید حافظه کاری، انعطافپذیری شناختی، کنترل بازداری و تصمیمگیری فرد را تقویت کنند. تمرینهای حل مسئلههای روزمره، سازماندهی متون و استفاده از تقویم و برنامهریزیکنندهها نیز برای کمک به استقلال فرد میتوانند بهترین کار باشند. در انجام این تمرینات نقش خانواده بسیار اهیمت دارد. چون خانواده به عنوان شریک درمانی، آموزش میبیند که چگونه محیط را برای ارتباط موفق بیمار سازگار کند. این تمرینها شامل صحبت با جملات کوتاهتر، دادن وقت کافی برای پاسخگویی و استفاده از علائم دیداری است. این همکاری تیمی، موفقیت در گفتاردرمانی را چندین برابر میکند.
افزایش کیفیت زندگی و بازگشت به کار
افزایش کیفیت زندگی با استفاده از پرسشنامههای اختصاصی برای سنجش رضایت بیمار از زندگی روزمره، مشارکت اجتماعی و سطح استقلال میتوانند مهمترین معیارها برای بازیابی سطح زندگی بیمار باشد. چون با این راهکار خود بیمار سطح خود را تعریف میکند و اگر مشکلی باید تیم درمانی برای رفع آن اقدام میکنند. در مورد بازگشت به کار و فعالیتهای اجتماعی هم پزشک ابتدا با بررسی لازم تضخیص میدهد بیمار به سطح قابل قبول از فعالیتهای شغلی و اجتماعی رسیده است و میتواند وارد جامعه شود.
نقش تیم در مسیر درمان
موفقیت درمان تومور مغزی یک تلاش تیمی است. گفتاردرمانگر مجموعۀ دکتر سیانکی به صورت فعال با سایر اعضای تیم همکاری میکند تا همگی به کمک هم بتوانند بیمار را درمان کنند. در این مسیر جراح مغز و اعصاب و نورولوژیست وظیفهی بررسی و تشخیص و درک دقیق از آسیب را دارند تا بتوانند بهترین درمان را انجام دهند. فیزیوتراپی و کاردرمانی هم برای هماهنگی حرکتی و توانبخشی جسمی، که بر تولید گفتار اثر میگذارد نقش موثری در این تیم دارد. روانشناس نیز میتواند برای حمایت از سلامت روان بیمار و خانواده در مقابله با تغییرات کمک ارزندهای باشد و هر گونه مشکلات روحی و روانی را به سرعت برطرف کند و به بیمار انگیزه بدهد تا درمان را ادامه بدهد.
تکنولوژی و راهکارهای نوین در توانبخشی گفتار
تکنولوژیهای نوین، افقهای تازهای را در گفتاردرمانی گشودهاند:
از تلهدرمانی بهویژه برای بیمارانی که در دوره رادیوتراپی یا شیمیدرمانی هستند یا نیاز به گفتاردرمانی در منزل دارند، میتوان استفاده کرد. در این روند امکان دسترسی مداوم به خدمات تخصصی ما را فراهم است و بیمار میتواند روند درمانی بهتری داشته باشد.استفاده از اپلیکیشنهای توانبخشی نیز برای تمرینهای مکرر و خودگام در حوزه زبان، حافظه و توجه میتواند تاثیرگذار باشد. البته این اپلیکیشنها بسیار متنوع هستند و ممکن است اپلیکیشنها را استفاده نکنید. به همین خاطر حتما مواردی که تیم دکتر سیانکی معرفی میکنند را استفاده کنید. ما در مجموعه گفتار درمانی دکتر سیانکی، با بهروزرسانی مداوم دانش و ابزارهای خود، متعهد هستیم پیشرفتهترین و مؤثرترین روشهای توانبخشی برای بازگرداندن توان ارتباطی و بلع بیماران مبتلا به تومور مغزی را به کار بگیریم تا بیمار بتواند صدایش را، به هر شکلی، دوباره به دنیا بازگرداند و با جامعه ارتباط برقرار کند. برای دریافت مشاوره میتوانید با شمارههای پایین همین مقاله تماس بگیرید.
