اکولالیا در کودکان اوتیسم

اکولالیا (Echolalia) یا تکرار طوطی‌وار کلمات و جملات، یکی از ویژگی‌های رایج در گفتار کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) است. این پدیده به دو شکل فوری (تکرار بلافاصله پس از شنیدن) و تأخیری (تکرار پس از گذشت زمان) دیده می‌شود. در حالی که برخی والدین ممکن است این رفتار را نگران‌کننده بدانند، گاهی اکولالیا می‌تواند نشانه‌ای از تلاش کودک برای برقراری ارتباط باشد.
در این مقاله، به بررسی علل، انواع، و راهکارهای درمانی اکولالیا می‌پردازیم و نقش مرکز گفتاردرمانی دکتر سیانکی و دیگر روش‌های گفتاردرمانی را در کمک به کودکان اوتیسم برای توسعه مهارت‌های ارتباطی مؤثر بررسی خواهیم کرد.

آیا تکرار کلامی کودک شما بخشی از روند رشد اوست یا نیاز به مداخله تخصصی دارد؟ ادامه مطلب را بخوانید تا با این پدیده بیشتر آشنا شوید.

 

مقدمه‌ای بر طوطی‌وار حرف زدن در اوتیسم

طوطی‌وار حرف زدن یا اکولالیا، یکی از علائم واضح اوتیسم در بسیاری از کودکان مبتلا به این اختلال است. این پدیده به معنی تکرار کلمات، جملات یا حتی اصواتی است که کودک از اطرافیان می‌شنود. برخلاف گفتار معمولی که در آن کودک با هدف برقراری ارتباط، جملات معنادار می‌سازد، در اکولالیا، تکرارها اغلب بدون درک کامل معنا انجام می‌شود.

این رفتار می‌تواند به دو شکل فوری (تکرار بلافاصله پس از شنیدن) یا تأخیری (تکرار پس از ساعت‌ها، روزها یا حتی هفته‌ها) ظاهر شود. برای مثال، کودک ممکن است جمله‌ای از یک کارتون را روزها بعد بدون ارتباط با موقعیت فعلی تکرار کند. درک این پدیده به والدین و مربیان کمک می‌کند تا بدانند آیا این تکرارها بخشی از روند رشد زبان است یا نیاز به مداخله تخصصی دارد.

تحقیقات نشان می‌دهد که طوطی‌وار حرف‌زدن همیشه یک رفتار منفی نیست؛ گاهی کودکان از آن به عنوان راهکاری برای یادگیری زبان یا حتی برقراری ارتباط ابتدایی استفاده می‌کنند. با این حال، اگر این رفتار مانع از توسعه گفتار مستقل شود، مراجعه به متخصصان گفتاردرمانی می‌تواند راهگشا باشد.

 

تعریف اکولالیا چیست؟ (توضیح طوطی‌وارگویی)

اکولالیا به تکرار غیرارادی و طوطی‌وار کلمات یا جملات گفته می‌شود که در کودکان مبتلا به اوتیسم بسیار شایع است. این رفتار می‌تواند شامل تکرار حرف‌های دیگران، دیالوگ‌های تلویزیونی یا حتی تبلیغات باشد. نکته کلیدی این است که کودک اغلب بدون درک کامل معنا، این کلمات را بازگو می‌کند.

 

انواع اکولالیا:

اکولالیا فوری: تکرار جمله بلافاصله پس از شنیدن (مثلاً وقتی می‌پرسید «اسمت چیه؟» کودک هم می‌گوید «اسمت چیه؟»).

اکولالیا تأخیری: تکرار کلمات یا جملات پس از گذشت زمان (مثلاً کودک دیالوگ کارتون موردعلاقه‌اش را روزها بعد تکرار می‌کند).

برخی از کودکان از اکولالیا به عنوان ابزاری برای پردازش اطلاعات استفاده می‌کنند، درحالی که برای برخی دیگر، این رفتار یک عادت یا حتی روشی برای آرامش یافتن است. تشخیص تفاوت بین اکولالیا و گفتار طبیعی در رشد کودک بسیار مهم است، زیرا می‌تواند نشان‌دهنده نیاز به حمایت‌های تخصصی مانند گفتاردرمانی باشد.

 

 تفاوت اکولالیا با گفتار معمولی کودکان

کودکان در روند طبیعی رشد زبان، معمولاً بین ۱۲ تا ۲۴ ماهگی شروع به ساخت جملات ساده می‌کنند و به تدریج از تکرار کورکورانه فاصله می‌گیرند. اما در کودکان مبتلا به اوتیسم، اکولالیا ممکن است تا سنین بالاتر ادامه یابد و حتی تبدیل به شیوه اصلی ارتباط شود.

 

مهم‌ترین تفاوت‌های گفتاری کودکان:

گفتار معمولی: کودک با درک معنا، جملات جدید می‌سازد و از زبان برای بیان نیازها و احساساتش استفاده می‌کند.

اکولالیا: کودک جملات را بدون تغییر و اغلب بدون تناسب با موقعیت تکرار می‌کند (مثلاً وقتی گرسنه است، به جای گفتن «نان می‌خواهم»، جمله‌ای نامربوط از گذشته تکرار می‌کند).

در برخی موارد، اکولالیا می‌تواند پل ارتباطی برای کودکان اوتیسم باشد، اما اگر این رفتار مانع از یادگیری گفتار مستقل شود، نیاز به مداخله دارد. روش‌هایی مانند آموزش جایگزین‌های ارتباطی (مثلاً استفاده از تصاویر) یا گفتاردرمانی می‌توانند به کاهش وابستگی کودک به تکرار طوطی‌وار کمک کنند.

 

 

انواع اکولالیا در کودکان اوتیسم

اکولالیا در کودکان اوتیسم به شکل‌های مختلفی بروز می‌کند که هر کدام ویژگی‌های منحصر به فردی دارند. شناخت این انواع به والدین و درمانگران کمک می‌کند تا درک بهتری از نحوه ارتباط کودک داشته باشند و راهکارهای مناسب را انتخاب کنند. در ادامه به بررسی سه نوع اصلی اکولالیا می‌پردازیم.

 

1)اکولالیا فوری (تکرار فوری کلمات شنیده‌شده)

اکولالیا فوری به تکرار بلافاصله و بدون وقفه کلمات یا جملاتی گفته می‌شود که کودک می‌شنود. برای مثال، وقتی از کودک می‌پرسید: «آب می‌خواهی؟»، او بلافاصله پاسخ می‌دهد: «آب می‌خواهی؟» بدون اینکه مفهوم سؤال را درک کرده باشد.

 

ویژگی‌های اکولالیا فوری کودکان اوتیسم:

-تکرار در همان لحظه شنیدن

-عدم تغییر در ساختار جمله

-ممکن است با تن صدای مشابه گوینده اصلی همراه باشد

علت بروز اکولالیا فوری:

این نوع اکولالیا اغلب نشان‌دهنده تلاش کودک برای پردازش اطلاعات شنیداری است. برخی کودکان از این روش به عنوان راهی برای «خرید زمان» قبل از پاسخ واقعی استفاده می‌کنند. در مواردی هم ممکن است نشانه‌ای از دشواری در درک سؤال یا بیان پاسخ مستقل باشد.

 

2)اکولالیا تأخیری (تکرار پس از گذشت زمان)

اکولالیا تأخیری به تکرار کلمات یا جملاتی گفته می‌شود که کودک ساعت‌ها، روزها یا حتی هفته‌ها قبل شنیده است. مثلاً کودک ممکن است دیالوگ یک کارتون را چند روز بعد در موقعیتی نامربوط تکرار کند.

 

ویژگی‌های اکولالیا تاخیری در اوتیسم:

-تکرار پس از گذشت زمان قابل توجه

-اغلب در موقعیت‌های نامناسب استفاده می‌شود

-ممکن است شامل تبلیغات، دیالوگ‌های فیلم یا جملات اطرافیان باشد

 

علت بروز طوطی‌واری تاخیری:

-حافظه شنیداری قوی کودک

-تلاش برای خودتحریکی (استیمینگ)

-دشواری در بیان خواسته‌ها به شیوه مناسب

نکته جالب این که گاهی این تکرارها معنای پنهانی دارند. مثلاً وقتی کودک جمله «آب می‌خواهی؟» را تکرار می‌کند، ممکن است در واقع تشنه باشد اما نتواند این نیاز را مستقیم بیان کند.

 

3)اکولالیا عملکردی در مقابل غیرعملکردی

اکولالیا را می‌توان از نظر کارکرد به دو دسته تقسیم کرد:

 

اکولالیا عملکردی (Functional):

کودک از تکرارها به صورت هدفمند در برخی شرایط مثل شروع مکالمه، پاسخ دادن به سوالات و بیان نیازهایش استفاده می‌کند که ای نشانه‌ای از رشد زبانی کودکان است.

 

اکولالیا غیرعملکردی (Non-functional):

تکرارهای کودکان بدون هدف ارتباطی هستند و بیشتر جنبه خود تحریکی دارند. این مدل ااز اکولالیا ممکن است در برخی شرایط برای کودکان عامل استرس باشد. 

 

چگونه تفاوت این دو مدل را تشخیص دهیم؟

اگر کودک از تکرارها برای برقراری ارتباط استفاده می‌کند (حالا به شیوه‌ای غیرمعمول)، این یک نشانه مثبت است. اما اگر صرفاً برای تحریک حسی باشد، ممکن است نیاز به مداخله داشته باشد. برای درک بیشتر به مثال‌های زیر توجه کنید

 

عملکردی: وقتی کودک می‌پرسد «شیر می‌خواهی؟» برای درخواست شیر

غیرعملکردی: وقتی کودک بدون دلیل جملات را در خلوت تکرار می‌کند

درک این تفاوت‌ها به شما کمک می‌کند بهتر نیازهای کودک را تشخیص دهید و راهکارهای مناسبی بیابید.

 

نتیجه آخر:
اکولالیا در کودکان اوتیسم اگرچه ممکن است در ابتدا چالش‌برانگیز به نظر برسد، اما در واقع پنجره‌ای به دنیای ذهنی این کودکان است. همانطور که در این مقاله بررسی کردیم، علائم اکولالیا در کودکان اوتیسم می‌تواند هم چالش و هم فرصت باشد - هم مانعی برای ارتباط و هم پلی به سوی زبان آموزی.
درمان اکولالیا در کودکان اوتیسم نیازمند صبر، تخصص و نگاهی همه‌جانبه است. از گفتاردرمانی برای اکولالیا گرفته تا سیستم‌های ارتباط جایگزین و روش‌های رفتاری، هر کودک بسته به نیازهای منحصر به فردش به رویکرد خاصی پاسخ می‌دهد. نکته کلیدی این است که بدانیم اکولالیا و توانبخشی فرایندی تدریجی است که به زمان و پیگیری نیاز دارد.