تفاوت اوتیسم با سندروم داون: نکات حیاتی که والدین باید بدانند

تشخیص تفاوت اوتیسم و سندروم داون برای والدین بسیار مهم است تا بتوانند بهترین روش‌های مراقبت و درمان را برای فرزندان خود انتخاب کنند. اوتیسم یک اختلال عصبی رشدی است که عمدتاً در توانایی‌های اجتماعی، ارتباطی و رفتاری فرد تأثیر می‌گذارد. کودکان اوتیستیک ممکن است در برقراری ارتباط چشمی، صحبت کردن و تعامل با دیگران مشکل داشته باشند. از طرف دیگر، سندروم داون یک اختلال ژنتیکی است که به دلیل وجود یک کروموزوم اضافی ایجاد می‌شود و بیشتر ویژگی‌های فیزیکی و رشدی مانند تأخیر در یادگیری و نقایص قلبی را شامل می‌شود. در حالی که سندروم داون علائم فیزیکی مشخصی مانند شکل متفاوت چشم‌ها و کوتاهی قد را به همراه دارد، اوتیسم عمدتاً بر تعاملات اجتماعی و رفتارها تمرکز دارد. والدین می‌توانند با مشاهده دقیق رشد رفتاری و جسمی فرزندشان و مشاوره با متخصصان، این دو اختلال را بهتر تشخیص دهند. تفاوت اوتیسم و سندروم داون به والدین کمک می‌کند تا درک بهتری از نیازهای خاص فرزندان خود داشته باشند و برنامه‌های حمایتی و درمانی مناسب را اتخاذ کنند. مراجعه به پزشکان متخصص و انجام تست‌های تشخیصی دقیق نیز نقش مهمی در تشخیص صحیح و زودهنگام این دو اختلال دارد. حال در ادامه مطلب میخواهیم به تفاوت این دو اختلال با یکدیگر بپردازیم.

 

1) تفاوت در ساختار ژنتیکی و علت‌شناسی

اوتیسم و سندروم داون دو اختلال رشدی متفاوت هستند که هر یک از نظر ژنتیکی و علت‌شناسی ساختار خاصی دارند. اوتیسم طیفی از اختلالات پیچیده است که به مشکلات در ارتباطات اجتماعی، رفتارهای تکراری و پردازش اطلاعات مربوط می‌شود و می‌توان گفت که از علائم واضح اوتیسم، ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می باشد. از سوی دیگر، سندروم داون یک اختلال ژنتیکی شناخته‌شده است که با ناهنجاری کروموزومی مشخص و علائم جسمی و ذهنی خاص همراه است. این دو اختلال از نظر نحوه تأثیر بر رشد و عملکرد مغز و همچنین علت‌های ژنتیکی‌شان تفاوت‌های عمده‌ای دارند.

1-1: تفاوت‌های ژنتیکی بین اوتیسم و سندروم داون

اوتیسم و سندروم داون دو اختلال مختلف با دلایل ژنتیکی و ویژگی‌های بالینی متفاوت هستند. اوتیسم یک اختلال عصبی-رشدی است که علت دقیق آن ناشناخته است، اما عوامل ژنتیکی متعددی در آن نقش دارند. در اختلال اوتیسم، چندین ژن ممکن است درگیر باشند و این اختلال به صورت پیچیده و چندعاملی، تحت تأثیر ژنتیک و محیط ظاهر می‌شود سندروم داون ناشی از یک ناهنجاری کروموزومی است. در این سندروم، فرد به جای دو نسخه معمول از کروموزوم 21، سه نسخه دارد که به این حالت تریزومی 21 می‌گویند.

- اوتیسم: اختلالات پیچیده ژنتیکی

اوتیسم به عنوان یک اختلال پیچیده ژنتیکی در نظر گرفته می‌شود، زیرا به یک جهش یا تغییر خاص در ژن‌ها محدود نمی‌شود. صدها ژن ممکن است با اوتیسم مرتبط باشند و تغییرات متنوعی در این ژن‌ها می‌تواند به بروز اوتیسم منجر شود. همچنین، عوامل محیطی مانند عوامل دوران بارداری نیز می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. این ترکیب ژنتیک و محیط باعث می‌شود که اوتیسم در افراد مختلف به شکل‌های متفاوتی بروز کند.

 

- سندروم داون: تریزومی 21 و تغییرات کروموزومی

نوزاد سندروم داون، که به نام تریزومی 21 نیز شناخته می‌شود، از ویژگی‌های خاصی برخوردارند که ممکن است در هنگام تولد یا در مراحل اولیه رشد مشخص شود. این تغییر ژنتیکی باعث ناهنجاری‌های رشدی، مشکلات ذهنی، و علائم جسمی مشخصی می‌شود.البته علائم سندروم داون خفیف یک شکل نسبتاً ملایم‌تر از سندروم داون است که علائم کمتری نسبت به سندروم داون کامل دارد. افراد مبتلا به این شکل از سندروم داون معمولاً دارای هوشیابی نسبتاً بالا‌تری هستند و عموماً به شدت متأثر نیستند.

 

 

2) تفاوت در نحوه رشد و توسعه فردی اوتیسم و سندروم داون

میان افراد مبتلا به اوتیسم و سندروم داون به طور عمده در دو جنبه اساسی، یعنی رشد زبانی و گفتاری و رشد اجتماعی و تعاملات، قابل مشاهده است. هر یک از این اختلالات مسیر رشدی متفاوتی دارند و به شیوه‌های گوناگونی بر مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی فرد تأثیر می‌گذارند. افراد مبتلا به اوتیسم مشکلات اساسی در ارتباطات اجتماعی و زبان را دارند و تمایلی به برقراری ارتباط نشان نمی دهند، در حالی که افراد مبتلا به سندروم داون معمولاً از نظر اجتماعی فعال‌تر هستند اما با محدودیت‌های زبانی و شناختی روبرو می باشند.

 

2-1: رشد زبانی و گفتاری در اوتیسم و سندروم داون

به طور کلی رشد زبانی و گفتاری در هر دو گروه اختلالات اوتیسم و سندرم داون با توجه به نیازها و ویژگی‌های خاص آنها مدیریت می‌شود. برنامه‌های درمانی و آموزشی که به توجه به نیازهای خاص هر کودک طراحی شود، می‌تواند بهبود قابل توجهی در توانایی‌های زبانی و گفتاری آنها داشته باشد.

- مشکلات ارتباطی و زبانی در اوتیسم

مشکلات ارتباطی و زبانی در اوتیسم یکی از ویژگی‌های کلیدی این اختلال است و توسط متخصص اوتیسم به دقت مورد بررسی و مدیریت قرار می‌گیرد . این مشکلات شامل ناتوانی در استفاده مؤثر از زبان برای برقراری ارتباط، دشواری در درک نشانه‌های غیرکلامی مانند حالات چهره یا لحن صدا و ناتوانی در برقراری تعاملات اجتماعی مناسب است. بسیاری از افراد با اوتیسم ممکن است گفتار تأخیری داشته باشند یا اصلاً صحبت نکنند و به روش‌های ارتباطی غیرمعمول متکی شوند.

 

- تاخیر زبانی در سندروم داون

در سندروم داون، رشد زبانی به طور کلی تأخیر دارد. کودکان مبتلا به این اختلال معمولاً دیرتر از همسالان خود شروع به صحبت کردن می‌کنند و حتی پس از شروع گفتار، ممکن است با مشکلاتی در تلفظ و بیان صحیح کلمات روبرو شوند. این تأخیر زبانی به دلیل مشکلات شناختی و ساختار بدنی مرتبط با سندروم داون است.

 

2-2: رشد اجتماعی و تعاملات

رشد اجتماعی و تعاملات در کودکان با سندروم داون و اوتیسم تحت تأثیر ویژگی‌های خاص هر گروه قرار دارد. کودکان با سندروم داون عموماً با مشکلات ملایم‌تری در تعاملات اجتماعی مواجه هستند، اما توانایی برقراری ارتباطات معمولاً برای آن‌ها راحت‌تر است و اغلب از تعاملات گروهی لذت می‌برند. در مقابل، کودکان با اوتیسم دارای چالش‌های بیشتری در توانایی برقراری و حفظ ارتباطات اجتماعی هستند. آن‌ها مشکلاتی در درک احساسات دیگران، استفاده از زبان برای بیان نیازها و تفهیم ساختارهای اجتماعی را دارند.

 

- الگوهای اجتماعی محدود در اوتیسم

افراد با اوتیسم معمولاً علاقه یا توانایی محدودی برای برقراری تعاملات اجتماعی دارند. آنها ممکن است به ارتباطات اجتماعی کمتر اهمیت دهند یا رفتارهای اجتماعی آنها غیرعادی و غیرمعمول باشد. برخی ممکن است از تعاملات اجتماعی خودداری کنند و به فعالیت‌های تکراری و محدود خود روی آورند.

- تعاملات اجتماعی با محدودیت در سندروم داون

افراد مبتلا به سندروم داون معمولاً دوست دارند اجتماعی باشند و تعامل با دیگران را دوست دارند، اما به دلیل محدودیت‌های زبانی و شناختی، ممکن است تعاملات اجتماعی آنها ساده‌تر و محدودتر از همسالان خود باشد. آنها ممکن است به حمایت و راهنمایی در محیط‌های اجتماعی نیاز داشته باشند تا بتوانند به خوبی با دیگران ارتباط برقرار کنند.

 

3) تفاوت در رفتار و ویژگی‌های شخصیتی

میان افراد مبتلا به اوتیسم و سندروم داون به وضوح قابل مشاهده است و به دلیل ماهیت متفاوت این اختلالات، رفتارها و واکنش‌های آنان در محیط‌های اجتماعی و حسی نیز تفاوت‌های اساسی دارند. برخی از افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است دارای ویژگی‌های سندرم ساوانت باشند. در واقع، یک درصد قابل توجهی از افراد مبتلا به اوتیسم دارای توانایی‌های خاصی در یک زمینه خاص هستند، اما این موضوع در تمام موارد اوتیسم صدق نمی‌کند.البته زندگی با سندرم ساوان می‌تواند چالش‌ها و فرصت‌های خاص خودش را داشته باشد، معمولاً رفتارهای تکراری و محدود دارند و به محرک‌های محیطی مانند صدا یا لمس واکنش‌های شدیدی نشان می‌دهند. در مقابل، افراد با سندروم داون به خاطر ویژگی‌های اجتماعی و عاطفی خود شناخته می‌شوند و به طور کلی تعاملات گرم و دوستانه‌ای با دیگران برقرار می‌کنند. این تفاوت‌ها به دلایل ژنتیکی و نحوه تأثیر این اختلالات بر رشد شناختی و عاطفی فرد بروز می‌کنند.

 

3-1: ویژگی‌های رفتاری اوتیسم در مقایسه با سندروم داون

مشکلات رفتاری مانند لجبازی، تکانشگری و کج خلقی در کودکان مبتلا به سندرم داون شایع تر می باشد. بسیاری از کودکان با صدای بلند با خود به عنوان راهی برای درک و پردازش اطلاعات صحبت می کنند. از سوی دیگر، افراد مبتلا به اوتیسم اغلب مشکلاتی در ارتباط و تعامل اجتماعی و رفتارها یا علایق محدود یا تکراری دارند . این افراد نیز ممکن است روش های مختلفی برای یادگیری، حرکت یا توجه داشته باشند.

- رفتارهای تکراری و محدود در اوتیسم

افراد مبتلا به اوتیسم تمایل به انجام رفتارهای تکراری دارند، مانند تکان دادن دست‌ها، تکرار کلمات یا حرکات و چسبیدن به روال‌ها و برنامه‌های ثابت. آنها به تغییرات محیطی حساس هستند و ممکن است در صورت بروز تغییرات ناگهانی، دچار استرس یا اضطراب شوند.

- رفتارهای اجتماعی و عاطفی در سندروم داون

افراد مبتلا به سندروم داون معمولاً رفتارهای اجتماعی و عاطفی مثبتی دارند. آنها علاقه به برقراری ارتباط با دیگران و تعاملات گرم و دوستانه دارند. عاطفه‌گرایی و تمایل به محبت کردن یکی از ویژگی‌های بارز شخصیتی این افراد است.

3-2: تفاوت در پاسخ به محیط

کودکان با اوتیسم و سندروم داون به طور متفاوت به محیط پاسخ می‌دهند، که این تفاوت‌ها بر اساس ویژگی‌های خود هر اختلال شکل می‌گیرد. کودکان با اوتیسم به رفتارهای تکراری و ترجیحات خود در محیط واکنش نشان می دهند. آن‌ها به تغییرات در محیط، حساسیت بیشتری دارند و نیازمند روتین‌های ثابت هستند که احساس امنیت بیشتری برایشان ایجاد کند. در مقابل، کودکان با سندروم داون به طور عمومی با تغییرات محیط بهتر سازگاری پیدا می‌کنند. این کودکان نیاز به حمایت و آموزش ویژه دارند.

- واکنش‌های حسی در اوتیسم (حساسیت به صداها و لمس)

افراد با اوتیسم اغلب به محرک‌های حسی مانند صدا، نور، یا لمس بسیار حساس هستند. آنها ممکن است از صدای بلند یا حتی لمس ملایم ناراحت شوند و به این محرک‌ها واکنش‌های شدیدی مانند اجتناب یا ناراحتی نشان دهند. این حساسیت‌های حسی باعث می‌شود که افراد با اوتیسم به سختی بتوانند در محیط‌های اجتماعی یا شلوغ شرکت کنند.

- واکنش‌های احساسی در سندروم داون (عاطفه‌گرایی)

افراد با سندروم داون به طور کلی واکنش‌های احساسی مثبتی دارند. آنها عاطفه‌گرا هستند و اغلب به طور طبیعی به ابراز محبت و احساسات مثبت به دیگران می‌پردازند. این ویژگی به آنها کمک می‌کند تا در محیط‌های اجتماعی بهتر عمل کنند و روابط دوستانه و صمیمی ایجاد کنند.

 

4) تفاوت در نیازهای آموزشی و حمایتی

میان افراد مبتلا به اوتیسم و سندروم داون از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا هر یک از این گروه‌ها به برنامه‌ها و روش‌های آموزشی خاصی نیاز دارند که با توجه به چالش‌های شناختی، اجتماعی، و رشدی آنها طراحی شده است. افراد مبتلا به اوتیسم معمولاً به برنامه‌های آموزشی متمرکز بر بهبود مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی، و مدیریت رفتارهای تکراری نیاز دارند، در حالی که افراد مبتلا به سندروم داون به برنامه‌هایی نیاز دارند که تأکید بیشتری بر توانبخشی حرکتی و تقویت مهارت‌های زبانی و شناختی داشته باشند. هر دو گروه به حمایت‌های آموزشی و روانی ویژه‌ای نیاز دارند تا به بهترین شکل ممکن در زندگی روزمره و محیط‌های آموزشی موفق عمل کنند.

 

4-1: برنامه‌های آموزشی اختصاصی برای اوتیسم

برنامه‌های آموزشی اختصاصی برای کودکان مبتلا به اوتیسم در بهترین مرکز درمان اوتیسم به نحوی طراحی شده‌ است که در نهایت به بهبود مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و حرکتی آن‌ها کمک می نماید. این برنامه‌ها به طور معمول شامل روش‌های مختلفی هستند که به نیازهای خاص هر کودک پاسخگو می باشد. به عنوان مثال از برنامه‌های چندحسی برای آموزش استفاده می‌کنند تا کودکان بتوانند از طریق تجربه‌های مختلف حسی، یادگیری بهتری داشته باشند.

- اهمیت تکنیک‌های آموزشی خاص برای اوتیسم

افرادی که مبتلا به اختلال اوتیسم به تکنیک‌های آموزشی ویژه‌ای نیاز دارند که بر اساس نیازهای فردی آنها تنظیم شده باشد. این تکنیک‌ها شامل استفاده از روش‌های رفتاری مانند تحلیل رفتار کاربردی (ABA) ، برنامه‌های ساختار یافته، و حمایت‌های حسی و اجتماعی است. همچنین آموزش‌ها باید با توجه به ویژگی‌های فردی هر شخص طراحی شود تا به بهبود مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی کمک کند.

 

4-2: برنامه‌های آموزشی برای سندروم داون

برنامه‌های آموزشی برای کودکان مبتلا به سندروم داون به گونه‌ای طراحی شده‌اند که منجر به تقویت مهارت‌های زبانی، اجتماعی، حرکتی و شناختی آن‌ها می شود. این برنامه‌ها معمولاً شامل روش‌ها و رویکردهای متنوعی هستند که به نیازهای خاص هر کودک پاسخ می‌دهند. این برنامه ها توسط انجمن‌ سندروم داون ارائه شده است که به حمایت، آگاهی‌افزایی و آموزش درباره سندروم داون پرداخته و به والدین و جامعه را کمک می‌کند تا اطلاعات لازم را درباره سندروم داون به دست آورند.

-  تمرکز بر توانبخشی حرکتی و آموزشی

برنامه‌های آموزشی برای درمان سندروم داون بر توانبخشی حرکتی و تقویت مهارت‌های زبانی و شناختی تمرکز دارد. به دلیل تأخیرهای رشدی و مشکلات شناختی و حرکتی، این افراد نیاز به تمرین‌های فیزیکی و گفتاری دارند که به آنها کمک کند تا مهارت‌های روزمره را تقویت کرده و توانایی‌های زبانی خود را بهبود بخشند. برنامه‌های آموزشی باید متناسب با سرعت یادگیری و توانایی‌های فرد طراحی شوند تا انگیزه و مشارکت آنها افزایش یابد.

 

 

سخن پایانی
در نتیجه، تفاوت‌های اساسی در رشد، نیازهای آموزشی، رفتاری و اجتماعی افراد مبتلا به اوتیسم و سندروم داون نشان‌دهنده ضرورت برخوردهای متفاوت و تخصصی با هر یک از این اختلالات است. هر دو گروه با چالش‌های خاصی روبه‌رو هستند که شامل مشکلات زبانی، اجتماعی، و فیزیکی است. با این حال، با درک بهتر از این اختلالات و ارائه حمایت‌های اجتماعی، آموزشی، و درمانی مناسب، می‌توان کیفیت زندگی این افراد را بهبود بخشید و فرصت‌های بیشتری برای مشارکت آنان در جامعه ایجاد کرد. افزایش آگاهی جامعه و تغییر نگرش‌ها نقش مهمی در پذیرش و بهبود وضعیت این افراد دارد. افراد مبتلا به اوتیسم و سندروم داون هر کدام به روش‌های خاصی از حمایت و برنامه‌های درمانی نیاز دارند تا بتوانند توانایی‌های خود را به حداکثر برسانند و زندگی مطلوب‌تری داشته باشند.