تدافع لمسی

تدافع لمسی یکی از چالش‌های حسی است که بسیاری از کودکان و حتی بزرگسالان با آن مواجه هستند. این وضعیت به معنای حساسیت بیش از حد بدن به لمس یا تحریکات پوستی است که می‌تواند احساسات ناخوشایند و حتی دردناک را به وجود آورد. افرادی که دچار تدافع لمسی هستند، در برابر لمس لباس، مواد غذایی، یا حتی نوازش دچار واکنش‌های منفی می شوند. این مشکل نه‌تنها بر کیفیت زندگی روزمره تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به مشکلات رفتاری و اجتماعی منجر شود.
درک تدافع لمسی و پیدا کردن راه‌هایی برای مدیریت آن، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا و کاهش استرس و اضطراب مرتبط کمک کند. راهکارهای متعددی وجود دارند که به تدریج باعث کاهش حساسیت حسی و افزایش تحمل بدن نسبت به تحریکات محیطی می‌شوند. در ادامه این مقاله آشنا خواهید شد که برخی از روش‌های به کار گرفته شده توسط متخصصین، برای کمک به کودکانی است که از مشکلات تدافع لمسی برخوردار هستند. متخصصان زیادی از جمله بهترین متخصص اوتیسم توانسته اند این چالش های به وجود آمده را مدیریت نمایند که این مقاله به روش ها و راه کارهای آن اشاره نموده است که در نهایت منجر بخ این شده است که یک محیط حمایتی برای توسعه فردی به وجود بیاید.

 

 

تدافع لمسی چیست؟

حالت دفاعی لمسی به این معناست که فرد حساسیت به لمس دارد و به لمس یا تماس‌های معمولی واکنش شدیدی نشان می‌دهد و ممکن است این حس برایش ناراحت‌کننده یا حتی دردناک باشد. تدافع لمسی به دلیل واکنش بیش از حد سیستم عصبی به تماس‌های خفیف رخ می‌دهد. به زبان ساده، مغز نمی‌تواند این نوع لمس‌ها را به‌درستی تشخیص دهد و آن‌ها را به‌عنوان تهدید در نظر می‌گیرد، به همین دلیل فرد احساس ناراحتی یا اضطراب می کند. این واکنش‌های شدید معمولاً در بخش‌هایی از بدن که گیرنده‌های لمسی زیادی دارند، مثل دست‌ها، پاها، و صورت، بیشتر دیده می‌شود. به‌طور کلی، افرادی که نشانه های تدافع لمسی را دارند در پردازش حس لمس دچار مشکل هستند و به‌جای احساس طبیعی، پاسخ اغراق‌آمیز یا منفی به تحریکات نشان می‌دهند.

 

.علل بروز تدافع لمسی 

تدافع لمسی می‌تواند به دلایل مختلفی بروز کند، از جمله ناهنجاری‌های عصبی که باعث می‌شوند مغز نتواند اطلاعات حسی را به‌درستی پردازش کند. عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی نیز ممکن است خطر ابتلا به این وضعیت را افزایش دهند. علاوه بر این، تجربه‌های تروماتیک در دوران کودکی یا ابتلا به مشکلات عصبی‌رشدی مانند اوتیسم و ADHD، می‌تواند حساسیت به لمس و بروز تدافع لمسی را تشدید کند.

 

. چگونه تدافع لمسی بر زندگی روزمره تأثیر می‌گذارد؟

تدافع لمسی در زندگی فرد تأثیرات قابل‌توجهی می گذارد به صورتی که فرد از تماس فیزیکی، مانند دست دادن یا بغل کردن، اجتناب می کند و در موقعیت‌های اجتماعی احساس ناراحتی می کند. این وضعیت می‌تواند به مشکلاتی در پوشیدن لباس‌های خاص یا شرکت در فعالیت‌های روزمره مانند شستن موها یا دوش گرفتن منجر شود. در محیط‌های شلوغ و پر از محرک، افراد بیش‌ازحد تحریک می شوند و واکنش‌های شدیدی نشان خواهند داد که این موضوع نشانه های تدافع لمسی در زندگی روزمره فرد است که می‌تواند باعث کاهش کیفیت زندگی و افزایش استرس در او شود.

در این زمینه برای مدیریت نمودن این مسائل به وجود آمده، کاردرمانی حسی توانسته این شرایط را مدیریت نماید و سبب بهبودی در خلقیات فرد شود.

 

 

علائم و نشانه‌های تدافع لمسی

تا حدودی می‌توان اظهار داشت که حساسیت به لمس و حالت تدافعی نسبت به آن در افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم نسبتاً شایع است.تحقیقات نشان داده‌اند که اوتیسم و تدافع لمسی با هم ارتباط نزدیکی دارند که این وضعیت به مشکلات جدی در تعاملات اجتماعی و کیفیت زندگی فرد منجر خواهد شد. اما از سمتی دیگر در سایر افرادی که اختلال یکپارچگی حسی نیز دارند هم دیده می شود. در کل افرادی که دچار این حساسیت هستند، در مواجهه با لمس‌های معمولی، مانند نوازش یا حتی لمس‌های غیرعمدی، واکنش‌های شدید نشان می دهند.

 

. نشانه‌های تدافع لمسی در کودکان

تدافع لمسی در کودکان به شکلی می باشد که کودک از تماس فیزیکی اجتناب می نماید، لباس پوشیدن برایش دردسر آفرین است یا اینکه در تحمل جنس خاصی از پارچه احساس ناتوانی می کند و حالت تدافعی می گیرد. تدافع لمسی در کودکان یعنی اینکه از فعالیت‌هایی که نیاز به لمس با دست‌ها دارد، مانند نقاشی با انگشت یا بازی با ماسه، خودداری می کند. همچنین، واکنش‌های شدید مانند گریه یا فریاد زدن هنگام لمس ناگهانی یا غیرمنتظره نیز در او شایع است. علائم تدافع لمسی با کاهش تحمل نسبت به شلوغی‌های محیطی و مشکلات رفتاری در مدرسه بروز می نماید.

 

. نشانه‌های تدافع لمسی در بزرگسالان

تدافع لمسی در بزرگسالان اینگونه است که نسبت به تماس فیزیکی، به‌ویژه از جانب افرادی که به آن‌ها نزدیک نیستند، حساسیت زیادی نشان می دهند. نشانه های تدافع لمسی در این افراد این است که از محیط‌های شلوغ یا فعالیت‌های اجتماعی که شامل تماس فیزیکی است، اجتناب می کنند. مشکلات در پوشیدن لباس‌های تنگ یا دارای برچسب، یا حتی حساسیت به دمای آب نیز از نشانه‌های رایج در بزرگسالان است. تدافع لمسی در بزرگسالان می‌تواند به کاهش کیفیت زندگی و مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی در فرد منجر شود.

. تفاوت‌های فردی در تجربه تدافع لمسی

تفاوت‌های فردی در تجربه تدافع لمسی می‌تواند به عوامل متعددی بستگی داشته باشد، از جمله سن، جنس، و ویژگی‌های شخصیتی هر فرد. به‌طور کلی، حساسیت به لمس در برخی افراد به این شکل است که واکنش‌های شدیدی به لمس‌های عادی نشان می دهند، در حالی که دیگران ممکن است تنها به برخی تحریکات خاص حساس باشند. همچنین، تجارب گذشته، مانند آسیب‌های عاطفی یا مشکلات حسی، می‌توانند تأثیر زیادی بر نحوه واکنش فرد به لمس داشته باشند. علاوه بر این، نوع و شدت تحریکات لمسی نیز می‌تواند بر شدت واکنش‌ها تأثیر بگذارد. بنابراین، درک این تفاوت‌ها برای ایجاد راهکارهای مؤثر در کاردرمانی تدافع لمسی و مدیریت حساسیت‌ها بسیار مهم است.

 

 

عوامل مؤثر در تدافع لمسی

تدافع لمسی تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد که می‌توانند شامل عملکرد مغز و سیستم عصبی، عوامل ژنتیکی و محیطی، و وضعیت‌های روان‌شناختی مانند اضطراب و استرس باشند. این عوامل می‌توانند به‌طور جداگانه یا ترکیبی بر حساسیت فرد به لمس تأثیر بگذارند و باعث بروز بیش حسی یا کم حسی در کودکان شوند. به‌عبارت دیگر، برخی کودکان ممکن است به لمس‌های عادی واکنش‌های شدید نشان دهند (بیش حسی)، در حالی که دیگران ممکن است نسبت به تحریکات لمسی کم‌توجه یا بی‌حساس باشند (کم حسی). شناخت این عوامل به درک بهتر تدافع لمسی و ارائه راهکارهای مناسب و درمان تدافع لمسی برای مدیریت آن کمک می‌کند.

 

 

. نقش مغز و سیستم عصبی در تدافع لمسی

مغز و سیستم عصبی نقش کلیدی در پردازش اطلاعات حسی دارند و در افراد مبتلا به تدافع لمسی، این فرایند ممکن است به‌طور ناهنجار انجام شود. در این افراد، مغز ممکن است نتواند به‌درستی میان اطلاعات حسی مختلف تمایز قائل شود یا به‌طور مناسب آن‌ها را فیلتر کند. این می‌تواند منجر به واکنش‌های شدید نسبت به محرک‌های لمسی شود، به‌طوری که لمس‌های ملایم یا غیرتهدیدکننده به‌عنوان خطر تعبیر می‌شوند. اختلالات پردازش حسی و اختلالات عصبی‌رشدی مانند اوتیسم می‌توانند با تدافع لمسی ارتباط نزدیکی داشته باشند و تأثیرات قابل توجهی بر رفتار و تعاملات اجتماعی فرد داشته باشند.

 

 

. عوامل ژنتیکی و محیطی در تدافع لمسی

عوامل ژنتیکی گاه می توانند نقش پررنگی در بروز تدافع لمسی داشته باشند. برخی از پژوهش‌ها نشان می‌دهند که اختلالات حسی در خانواده‌ها به‌صورت وراثتی منتقل می‌شود. علاوه بر این، عوامل محیطی مانند تجربه‌های تروماتیک در دوران کودکی یا قرارگیری در محیط‌های پر استرس می‌توانند به بروز یا تشدید تدافع لمسی کمک کنند. در این زمینه، مشاوره تدافع لمسی، والدین را یاری می‌دهد تا با آگاهی و شناخت بهتری از وضعیت کودک خود، روش‌های مناسب‌تری برای حمایت از او در مواجهه با حساسیت‌های حسی اتخاذ کنند تا از تأثیرات منفی تجربیات گذشته کودک بر روی رفتارهای حسی او آگاه شوند و استراتژی‌هایی برای کاهش استرس و اضطراب او پیشنهاد دهند.

 

 

. چگونه اضطراب و استرس تدافع لمسی را تشدید می‌کنند؟

در شرایطی که فرد تحت فشار روانی قرار دارد، سیستم عصبی به حالت مبارزه یا فرار می‌رود و حساسیت نسبت به تحریک‌های محیطی افزایش می‌یابد. این وضعیت باعث می‌شود که فرد واکنش‌های شدیدتری به لمس نشان دهد. به‌طور کلی، مدیریت صحیح استرس و اضطراب می‌تواند در کاهش علائم تدافع لمسی مؤثر باشد و به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کند. در این راستا، تمرینات حسی برای تدافع لمسی به عنوان ابزارهای مؤثری برای آرام‌سازی سیستم عصبی و افزایش تحمل نسبت به تحریکات لمسی عمل می کند، به‌طوری که فرد به تدریج می‌تواند با تحریکات مختلف بهتر کنار بیاید و احساسات مثبت‌تری را تجربه کند.

 

روش‌های تشخیص تدافع لمسی

تشخیص تدافع لمسی نیازمند ارزیابی دقیق توسط متخصصین است که شامل بررسی‌های چندجانبه برای شناسایی علائم و الگوهای رفتاری می باشد. این تشخیص توسط متخصصین کاردرمانی، روان‌شناسان یا متخصصین دیگر که در زمینه اختلالات پردازش حسی تجربه دارند، انجام می‌شود. روش‌های مختلفی برای ارزیابی وجود دارد که به تشخیص دقیق و تعیین شدت مشکل کمک می‌کند. پس از تشخیص، می‌توان به دنبال راهکارهایی مانند درمان خانگی تدافع لمسی بود که شامل فعالیت‌ها و تمرینات ساده‌ای است که والدین و مراقبان می‌توانند در منزل انجام دهند. این درمان‌های خانگی می‌توانند به بهبود حساسیت کودک به لمس و کاهش واکنش‌های تدافعی او کمک کنند و به تدریج احساس راحتی بیشتری را در او ایجاد کنند.

1)ارزیابی توسط متخصصین کاردرمانی

کاردرمانی حسی برای ارزیابی و شناسایی و مدیریت تدافع لمسی مورد نیاز می باشد. این ارزیابی بررسی دقیق تاریخچه پزشکی و رفتاری فرد، مشاهده رفتارها و واکنش‌ها نسبت به تحریکات لمسی، و انجام تست‌های استاندارد برای ارزیابی توانایی‌های حسی و حرکتی است. کاردرمانی تدافع لمسی با استفاده از تکنیک‌های مختلف، الگوهای خاص رفتاری و علائم مرتبط با تدافع لمسی را شناسایی می‌کنند و بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی‌شده‌ای طراحی می‌کنند. مشاوره تدافع لمسی در کنار این فرایند، به فرد و خانواده‌اش کمک می‌کند تا با درک بهتری از وضعیت و چالش‌های ناشی از حساسیت‌های حسی مواجه شوند.

 

2)تست‌های تشخیصی رایج برای اختلالات پردازش حسی

تست‌های تشخیصی رایج برای اختلالات پردازش حسی به‌منظور ارزیابی چگونگی پردازش اطلاعات حسی توسط فرد و واکنش‌های او به محرک‌های مختلف انجام می‌شوند. این تست‌ها شامل مجموعه‌ای از ابزارها و روش‌های ارزیابی هستند که به متخصصین کمک می‌کنند تا مشکلات پردازش حسی را شناسایی کنند و به درمان تدافع لمسی بپردازند. از جمله این تست‌ها می‌توان به پروفایل حسی و آزمون‌های یکپارچگی حسی و عملکردی اشاره کرد که توانایی‌های فرد در پردازش و واکنش به اطلاعات حسی را بررسی می‌کنند. این ارزیابی‌ها به تشخیص دقیق‌تر مشکلات حسی و طراحی برنامه‌های درمانی مناسب کمک می‌کنند.

. نشانه‌هایی که والدین و معلمان باید به آن‌ها توجه کنند:
- اجتناب از لمس شدن توسط دیگران.
- واکنش‌های شدید نسبت به لباس‌ها، برچسب‌ها یا بافت‌های خاص.
- ناراحتی در هنگام شستن یا شانه کردن موها.
- عدم تحمل محیط‌های شلوغ و پر سر و صدا.
- مشکلات در انجام فعالیت‌هایی که نیاز به تماس دست دارند.
- حساسیت به دمای آب یا لمس مواد مختلف.

 

 

راهکارهای ساده برای کمک به افراد مبتلا به تدافع لمسی

راهکارهای ساده برای کمک به افراد مبتلا به تدافع لمسی شامل فعالیت‌ها و تمریناتی هستند که به تدریج حساسیت فرد به لمس را کاهش می‌دهند. این روش‌ها شامل ماساژ ملایم، بازی با مواد مختلف برای تحریک حسی، استفاده از تکنیک‌های فشار عمیق، و تنظیم محیط زندگی برای کاهش عوامل استرس‌زا می باشند. همچنین، تمرینات حسی برای تدافع لمسی می‌توانند به‌عنوان بخشی از این برنامه‌ها لحاظ شوند تا به فرد کمک کنند تا به مرور زمان با انواع مختلف تحریکات لمسی آشنا شده و تحمل خود را افزایش دهد.

 

لیست فعالیت‌ها و تمرینات ساده برای بهبود تدافع لمسی

برای بهبود حساسیت به لمس فعالیت‌ها و تمریناتی در نظر گرفته می شود که بر کاهش واکنش‌های منفی به تحریکات لمسی و افزایش تحمل کودک نسبت به این تحریکات متمرکز می باشد. کار با مواد مختلف برای آشنا شدن با بافت‌های گوناگون، تحریکات ملایم و تدریجی در مناطق حساس بدن، و استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی و تنظیم حس از جمله این تمرینات کاربردی می باشد که کودک به تدریج می تواند تحریکات لمسی را بهتر تحمل کند.
-بازی‌های حسی
-استفاده از پارچه‌های نرم و بافت‌های مختلف
-تمرینات تعادل و هماهنگی
-ماساژهای ملایم و فشاری
-استفاده از وسایل کمک حسی مانند وزن‌دارها

 

تدافع لمسی و سایر اختلالات پردازش حسی

تدافع لمسی یکی از اشکال اختلالات پردازش حسی است که می‌تواند همراه با سایر مشکلات عصبی‌رشدی، مانند اوتیسم و اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی ظاهر شود. این اختلالات به دلیل مشکلات در پردازش اطلاعات حسی در سیستم عصبی رخ می‌دهند و می‌توانند بر توانایی فرد برای واکنش به محیط اطراف تأثیر بگذارند. در این زمینه، شناخت ارتباط بین تدافع لمسی و دیگر اختلالات پردازش حسی، مانند بیش‌فعالی، بر عهده متخصص بیش فعالی می باشد که با ارزیابی دقیق و ارائه راهکارهای مناسب، افراد مبتلا به این مشکلات را یاری می سازند تا با چالش‌های حسی خود بهتر کنار بیایند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.

ارتباط بین تدافع لمسی و اوتیسم

در افراد مبتلا به اوتیسم، تدافع لمسی یکی از علائم رایج اختلالات پردازش حسی است. این افراد نسبت به تماس فیزیکی، حتی لمس‌های ملایم، واکنش‌های شدیدی نشان می دهند و از برخی محرک‌های حسی اجتناب می کنند. تدافع لمسی در کودکان اوتیستیک به مشکلاتی در روابط اجتماعی و رفتارهای روزمره اشاره دارد، زیرا تحمل برخی از محرک‌های محیطی برای آن‌ها دشوار می باشد. این واکنش‌های حسی در کنار دیگر علائم اوتیسم، مانند مشکلات ارتباطی و رفتارهای تکراری، تشخیص اوتیسم و تدافع لمسی را تسهیل می‌کند.

 

تدافع لمسی در کودکان با اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)

کودکان مبتلا به ADHD نیز ممکن است مشکلاتی در پردازش حسی داشته باشند که شامل تدافع لمسی می‌شود. در این کودکان، حساسیت نسبت به لمس می‌تواند باعث بروز ناراحتی و عدم تمرکز در محیط‌های شلوغ یا در زمان پوشیدن لباس‌های خاص شود. تدافع لمسی می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات گسترده‌تر در پردازش حسی در کودکان ADHD باشد و بر رفتارهای تحریک‌پذیری و ناتوانی در تمرکز تأثیر بگذارد. مدیریت صحیح تدافع لمسی می‌تواند به بهبود رفتار و افزایش توانایی تمرکز در این کودکان کمک کند.

 

 

درآخر، تدافع لمسی به‌عنوان یک چالش حسی تأثیرات گسترده‌ای بر زندگی افراد داشته ، اما با آگاهی و بهره‌گیری از راهکارهای مناسب، امکان مدیریت و کاهش این حساسیت وجود دارد. تمرینات و فعالیت‌های تدریجی برای تنظیم حسی می‌توانند به بهبود واکنش‌های لمسی و افزایش تحمل نسبت به تحریکات کمک کنند. همچنین، نقش خانواده و درمانگران در ارائه حمایت و اجرای برنامه‌های مداوم بسیار حائز اهمیت است.